بیانات حضرت آیت الله علوی بروجردی (مدظله العالی) در آستانه شهادت امام صادق (علیه السلام)

امام صادق ع بنیان گذار مکتب اسلام است، مذهب جعفری، یعنی اسلام اصیل و همان مکتب پیامبر ص

بسم الله الرحمن الرحیم

امام صادق (ع)، بنیان‌گذار نهضت فرهنگی

بیست و پنجم شوال، سالروز شهادت حضرت امام صادق ـ‌علیه‌السلام‌ـ است. ویژگی آن حضرت ایجاد یک نهضت فرهنگی در جهان اسلام است.

نفوذ فرهنگ جاهلی در مکتب اسلام

رسول اکرم ـ‌ صلی‌الله‌ علیه‌ وآله‌ـ مکتبی با آرمان‌ها و اهداف خاص خود آورد و بر پایه آن ارزش­هایی بنا کرد که همه بنیان‌های جاهلی پیش از اسلام را سست کرد؛ تا جایی که وقتی آن حضرت از دنیا رفتند، بیشتر ساکنان جزیرة ‌العرب مسلمان شده و مراکز اصلی فرهنگ جاهلی که مکه و مانند آن بود، همه تسخیر شده بودند. ولی متأسفانه دست­هایی جلو آمد و این ارزش­ها را تغییر داد. کسانی که خود دارای ارزش­های اسلامی، همچون عدالت نبودند، این ارزش‌ها را مغایر با پیشرفت خود می­دانستند و می‌خواستند حاکمیت را در دست خود داشته باشند. به ‌تدریج فرهنگ جاهلی که اسلام آمده بود تا بنیان­هایش را از بین ببرد، بار دیگر با لباس اسلام و دین آمد و تا به امروز هم باقی است.

انتقال قدرت، فرصتی برای احیای فرهنگ اسلامی

بنی‌امیه پرچمدار ارزش­های جاهلی بود. عبدالله علائلی، نویسنده بزرگ مصری می­گوید: «حکومت معاویه بر اسلام، انتقام جاهلیت از اسلام بود». این واقعیت است. در اواخر دوران بنی‌امیه، به دلیل ضعف حکومت مرکزی، شورش‌ها و جنگ­ و گریزهایی برای انتقال قدرت به عباسیان صورت گرفت. بنابراین، تا پیش از تثبیت قدرت عباسیان، فرصت محدودی فراهم آمد تا امام صادق ـ‌ علیه‌السلام‌ـ  از آن برای عرضه فرهنگ اصیل اسلام به نسلی که کاملاً از آن فرهنگ دور مانده بود، بهره ‌برداری کند. آن حضرت حوزه‌های علمیه تشکیل دادند و چهار تا شش هزار شاگرد تربیت کردند. برخی از این شاگردان نیز سنی بودند. بسیاری از کسانی که فقه امام صادق ـ‌ علیه‌السلام‌ـ و معارف اصیل اسلام را به ما منتقل کردند، ابتدا سنی بودند؛ مانند زرارة‌ بن ‌اعین و محمد بن ‌مسلم که در محضر آن حضرت شیعه شدند.

امام صادق ـ‌علیه‌السلام‌ـ نهضتی فرهنگی ایجاد کردند و آن، تربیت افرادی بود که با آموزه‌های اسلام اصیل پرورش یافته بودند. در دورانی که حاکمیت نمی­خواهد اسلام اصیل را پیاده کند، باید کاری انجام می‌شد تا دست‌ کم آموزه‌های اصیل اسلام در میان مردم بماند و ارزش­های اسلامی از بین نرود.

حوادثی بر جهان اسلام گذشت که اگر نهضت امام صادق ـ‌علیه‌السلام‌ـ نبود، امروز از آن اسلام اصیل و قرآنی که بر دو لب پیامبر ـ‌صلی ‌الله ‌علیه ‌وآله‌ـ آمده، چیزی باقی نمانده بود. در دوران بنی‌امیه، گفتن نام علی ـ‌ علیه‌السلام‌ـ جرم شده بود و مدت شصت سال آن  حضرت را بر روی منبرها لعن می­کردند؛ یعنی خطیب جمعه وقتی منبر می­رفت، خطبه را با لعن علی ـ‌علیه‌السلام‌ـ آغاز می­کرد.[1] این گونه ارزش­ها را کوبیدند. اصلاً چون علی ـ‌علیه‌السلام‌ـ مجسمه ارزش­های اسلامی و نمودار فرهنگ اسلامی بود، او را کوبیدند و نقل فضایل او را ممنوع کردند.

در چنین جوّی، امام صادق ـ‌علیه‌السلام‌ـ حرکت فرهنگی خود را آغاز کرد و شاگردان زیادی پرورش داد؛ به گونه‌ای که سال­ها بعد، یک راوی نقل کرد که در مسجد کوفه هفتاد کرسی دیدم که روی هر یک، خطیبی نشسته بود و می­گفت: حدثنی جعفر بن‌ محمد ‌ـ علیهما‌السلام ـ[2]. حتی فقهای اهل تسنن نیز در مکتب امام صادق ـ‌ علیه‌السلام ‌ـ تربیت شده‌اند؛ مانند ابوحنیفه که در مکتب آن حضرت درس خواند. امام صادق ـ‌ علیه‌السلام ‌ـ فقه شیعه و معارف آن را رواج دادند. امروزه هر کتابی را ببینید، بیشتر روایاتی که در آن است، از امام صادق ـ ‌علیه‌السلام‌ـ است.

مذهب جعفری، نمود اسلام اصیل

برخی گمان می­کنند که امام صادق ـ ‌علیه‌السلام ‌ـ بنیان‌گذار مذهب جعفری است؛ نه، ایشان بنیان‌گذار مکتب اسلام است. اصلاً مذهب جعفری، یعنی اسلام اصیل و همان مکتب پیامبر ـ‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌ـ نه اینکه مکتب جدیدی باشد. مکتب­های دیگر، انحرافی‌اند و حکومت­ها برای توجیه ظلم­های خود آنها را ساختند؛ به گونه‌ای که امروزه جز ظاهری بی‌ روح، چیزی  از اسلام باقی‌نمانده است؛ چنان‌که می­بینیم هنگامی که بانگ اذان برمی‌خیزد، مسجد‌الحرام و مسجد ‌النبی لبریز از جمعیت می‌شود؛ صف‌های جماعت را مرتب می‌کنند و سخت مقیدند که فاصله­های بین صفوف را پر کنند. همه چیز ظاهری شده است. در ظاهر به هم می‌چسبند و اتفاق دارند ؛ اما به واقعیت‌ها کاری ندارند. حج می‌گذراند و طواف می‌کنند؛ اما واقعیت آن را نمی‌دانند. فلسفه نماز را نمی‌فهمند. کسانی که چنین به اقامه جماعت مقیدند و در نمازشان به خدا می­گویند: «ایاک نعبد و ایاک نستعین»، چگونه می‌توانند افرادی چون حاکمان کنونی عرب را به عنوان ولی امر بشناسند؟ ایشان از اسلام فقط پوست و ظاهر آن را گرفته‌اند و از باطن آن بی ‌بهره‌اند. امام صادق ـ‌علیه‌السلام‌ـ برای مبارزه با چنین انحرافی، نهضت فرهنگی خود را  شکل دادند.

والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] . وقال السبط بن الجوزی فی تذکرة خواص الأئمة ص 63 نقلا عن الغزالی : استفاض لعن علی علیه السلام على المنابر ألف شهر وکان ذلک بأمر معاویة أتراهم أمرهم بذلک کتاب أو سنة أو إجماع ؟ " .( السید شرف الدین، النص والاجتهاد، پاورقی ص495)؛  ولما استقر الأمر لمعاویة سن لعن علی على المنابر ودبر کل صلاة ( 3 ) ، حتى قیل بأن مجالس الوعاظ بالشام کانت تختم بشتم علی ( 4 ) وإن معاویة کان قد أمر أعوانه بمحو أسماء شیعة علی من الدیوان ( 1 ) ، وأصدر مراسیم حکومیة بأن لا تقبل شهادة لأحد من شیعة علی وأهل بیته( السید علی الشهرستانی، وضوء النبی(ص)، ج2، ص 203)

[2] . أخبرنی ابن شاذان قال : حدثنا أحمد بن محمد بن یحیى عن سعد بن أحمد بن محمد بن عیسى قال خرجت إلى الکوفة فی طلب الحدیث فلقیت بها الحسن بن علی الوشاء فسألته أن یخرج لی ( إلی ) کتاب العلاء بن رزین القلاء وأبان بن عثمان الأحمر فأخرجهما إلی فقلت له : أحب أن تجیزهما لی فقال لی : یا رحمک الله وما عجلتک اذهب فاکتبهما واسمع من بعد فقلت : لا آمن الحدثان فقال : لو علمت أن هذا الحدیث یکون له هذا الطلب لاستکثرت منه فانی أدرکت فی هذا المسجد تسعمائة شیخ کل یقول حدثنی جعفر بن محمد وکان هذا الشیخ عینا من عیون هذه الطائفة .( النجاشی، الرجال النجاشی، ص 40)