سخنان حضرت آیت الله علوی بروجردی درباره اهمیت اندیشیدن در علم در کلام امام صادق(ع)

امام صادق ع می­فرمایند:

اندیشیدن، دقت و تلاش بسیار در علم و دانش، درهاى تعقل را مى گشاید و خرد را شکوفا می­سازد.

بسم الله الرحمن الرحیم  

اهمیت اندیشیدن در علم در کلام امام صادق(ع)

مرحوم مجلسی کتاب بحار الانوار از وجود مقدس حضرت صادق (علیه السلام) حدیث کوتاهی نقل می­فرماید: «کثرة النظر فی العلم یفتح العقل» اندیشیدن، دقت و تلاش بسیار در علم و دانش، درهاى تعقل را مى گشاید و خرد را شکوفا میسازد.

 در روایات برای عقل، جلالت و قدر بسیار ذکر شده است، مانند «ما عبد به الرحمن واکتسب به الجنان»[2] . این عقل چگونه به دست می­آید؟

به نظر نمی­آید مقصود امام صادق (علیه السلام) از عبارت «کثرة النظر فی العلم»، فقط علوم الهی و فقه باشد، بلکه شامل تمام علوم و هر آن چیزیی که بتواند سلول­های مغزی را فعال کند می­شود، بنابراین امام (علیه السلام) می­فرماید: «کثرة النظر فی العلم» هر مقدار اطلاع و دقت انسان در علوم بیشتر باشد، «یفتح العقل» حضرت واژه فتح به کار برده­اند. فتح در اینجا به معنای باز کردن، گشایش و گشودن است، یعنی هر مقدار اطلاع انسان از علوم بیشتر باشد، عقل را متجلی و به عبارت بهتر عقل را به کار می­اندازد و باز و یا فعال می­کند. لذا بنابراین فرمایش گهربار امام صادق (علیه السلام) هرچه قدر اطلاع و احاطه انسان بر علوم بیشتر باشد، حیثیت دقت و تفکر عقلی انسان در سطح بالاتری قرار می­گیرد. البته این مطلب طبیعی است و شما با فرد عادی و یا متخصص صحبت کنید این نکته کاملا قابل درک است، حتی اگر رشته تخصصی او نباشد متوجه می­شوید به واسطه اطلاعات بیشتری که دارد از درایت و فهم بهتری برخوردار است. چرا؟ برای اینکه عقل وسیله سنجش است، سنجش براساس داده­ها صورت می­گیرد، قاضی کارش قضاوت است و قضاوت هم نوعی سنجش است. لذا قاضی بر اساس اطلاعات و داده­هایی که در اختیار دارد، سنجش و قضاوت می­کند.

وقتی می­خواهید چیزی را تعقل و تفکر کنید، داده­های خارجی را کنار هم قرار می­گیرد، عقل سنجش و قضاوت می­کند. ازاین رو هر مقدار اطلاعات میدانی و داده­ها قوی­تر و عمیق­تر باشد، نتیجه سنجش قوی­تر خواهد بود. امام صادق (علیه السلام) در این فرمایش کوتاه و پرمغز می­فرماید: هر مقدار انسان در علوم غور، دقت و تامل کند و اطلاع از حقایق این جهان بیشتر داشته باشد، عقل او فعال­تر  خواهد بود و لذا بسیار قوی­تر و دقیق­تر عمل خواهد کرد.

 والسلام علیکم و رحمة وبرکاته