ویژه نامه به مناسبت ولادت امام حسن مجتبى علیه السلام

ویژه نامه به مناسبت ولادت امام حسن مجتبى علیه السلام

ولادت نور

   امروز آسمان و زمین غرقِ سرور و شادمانی است؛ و پذیرای میهمان پربرکتی از خاندان پاک رسالت و امامت علیهم السلام می‏باشد؛ زیرا که ستاره درخشانی از میان ستارگان زیبای هدایت طلوع می‏کند و نسیمی بهاری قلب‏های سرد و خشک انسان‏ها را جان تازه‏ای می‏بخشد. امام حسن علیه السلام چشمه‏ای جوشان و خروشان از خورشید پر ثمر و با برکت ولایت، درنیمه ماهى با شکوه پا به عرصه هستی نهادند و این ماه را با قدوم پربرکت خود آراستند. ماه مبارک رمضان چون صدفی می‏ماند که گوهر بسیار گرانبهایی را در سینه خود دارد و بر خود می‏بالد. امام حسن علیه السلام دومین جانشین رسول خدا صلى الله علیه وآله وپیشوا و امام به حق و نخستین نواده پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله و یکی از دو سرور جوانان اهل بهشت و یکی از پنج تن آل عبا مى¬باشند . پدربزرگوارشان حضرت امیر مؤمنان علی‏بن‏ابیطالب علیهماالسلام و مادر گرانقدرشان حضرت صدیقه کبرى فاطمه زهرا سلام الله علیها سرور بانوان جهانند.

رسول خدا صلى الله علیه وآله در فرمایشات گهربارشان علاقه خویش را به فرزندشان امام حسن علیه السلام بیان کرده و از دیگران نیز خواستند تا آن حضرت را دوست بدارند. از جمله:

«فرزند صالح گلی است که خدا به بندگانش ارزانی داشته است. دو گل من در دنیا حسن و حسین‏اند.
«اللهم إنی قد أحببته فأحبه و أحب من یحبه؛(1) خدایا من او را دوست می دارم پس او و هر که او را دوست می دارد، دوست بدار».
«من أحب الحسن و الحسین فقد أحبنی، و من أبغضها فقد أبغضنی؛(2) هر که حسن و حسین را دوست می دارد مرا دوست داشته است و هر کس با او دشمنی کند با من دشمنی کرده است».
«من سره أن ینظر إلی سید شباب أهل الجنة فلینظر إلی الحسن بن علی؛(3) هر کس می خواهد به سید جوانان اهل بهشت بنگرد به حسن بن علی نگاه کند».

ویژگیهای عبادی
درباره ویژگیهای عبادی امام حسن علیه السلام مطالبی نقل شده است. ازجمله درباره سفرهای حج آن حضرت که پیاده انجام شده، آمده است که: «إنی لأستحی من ربی أن ألقاه و لم أمش إلی بیته، فمشى عشرین مرة من المدینة علی رجلیه؛(4) من شرم دارم که خدا را ملاقات کنم در حالی که پیاده به خانه او نرفته باشم. پس بیست بار از مدینه با پای پیاده به زیارت خانه خدا رفتند» در نقل دیگری آمده است که آن حضرت بیست و پنج بار با پای پیاده به سفر حج رفتند.(5) ابن سعد در نقل خود پانزده بار ذکر کرده است.(6)
بذل و بخشش در راه خدا، یکی دیگر از ویژگیهای اخلاقی آن امام بزرگوار است که زبانزد خاص و عام بوده است.
 

بخشش و سخاوت
امام حسن علیه السلام نه تنها از نظر علم، تقوی، زهد و عبادت مقامی برگزیده و ممتاز دارند، بلکه از لحاظ بذل و بخشش و دستگیری از بیچارگان و درماندگان نیز در زمان خود زبانزد خاص و عام بودند. وجود گرامی آن حضرت آرامش بخش دل‏های دردمند و پناهگاه مستمندان و تهیدستان و نقطه امید درماندگان بود. هیچ فقیری از در خانه آن حضرت دست خالی بر نمی‏گشت. هیچ آزرده‏دلی شرح پریشانی خود را نزد آن بزرگوار بازگو نمی‏کرد، جز آنکه مرهمی بر دل آزرده او می‏نهاد. گاه پیش از آنکه مستمندی اظهار نیاز کند و عرق شرم بریزد، نیاز او را برطرف می‏کردند و اجازه نمی‏دادند رنج و ذلت درخواست کردن را بر خود هموار سازد.
در نقلی آمده است که شخصی حضور امام حسن علیه السلام رسید و اظهار نیاز کرد. امام حسن علیه السلام به او فرمودند: نیازهایت را بنویس و به من ده. زمانی که او نوشت و آورد، امام دو برابر نیازش پرداختند.(7) در روایت دیگری آمده است که امام علیه السلام، در طول زندگی خود، سه بار و هر بار نیمی از تمامی مایملک خود را در راه خدا بخشیدند.(8) ابوهارون نامی گوید: در سفر حج به مدینه رفتیم و نزد امام حسن علیه السلام رفتیم و از سفر خود گفتیم. وقتی بازگشتیم ، برای هر کدام از ما چهارصد دینار فرستادند. نزد آن حضرت برگشته و گفتیم که وضعمان خوب است . حضرت فرمودند: «لا ترّدوا علی معروفی؛(9) بخشش مرا بازنگردانید».
به امام حسن علیه السلام گفتند: «فیک عظمة؛ شما عظمت خاصی دارید». امام علیه السلام فرمودند: «لابل عزة، قال الله تعالی: فلله العزة و لرسوله و للمؤمنین؛ این عظمت نیست بلکه عزت است. خدای متعال فرموده است: عزت برای خدا، پیامبرش و مؤمنان است».(10)
امام حسن علیه السلام در مدتى که پس از معاهده در مدینه بودند، مرتب با شیعیان کوفه که برای حج به حجاز می آمدند دیدار داشتند. طبیعی است که آنها در کار دینداری خود از آن حضرت بهره می بردند.

کنیه و لقب‏های آن حضرت
کنیه امام حسن علیه السلام ابومحمد بود و این کنیه را پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله تعیین فرموده بودند. مشهورترین القاب آن حضرت را تقی، زَکی و سِبط ذکر کرده‏اند که هرکدام نشان از ویژگی‏های اخلاقی و صفات نیک امام مجتبی علیه السلام دارد.

فضایل امام حسن علیه السلام
در فضیلت امام حسن مجتبی علیه السلام همین بس که جد بزرگوارشان حضرت محمد مصطفی صلى الله علیه وآله سرور فرزندان آدم و پدر مکرّمشان حضرت امیرمؤمنان علی مرتضی علیه السلام و مادر مکرمه شان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها پاره تن پیامبر صلى الله علیه وآله بانوی بانوان جهان و مادربزرگ گرامیشان ام المؤمنین حضرت خدیجه کبرى سلام الله علیها است. آن بانو نخستین زنی بود که مسلمان شد و تمام دارایی خود را در راه خدا بخشید.

دورویه یک رسالت
از مهم‏ترین اهداف امام حسن علیه السلام آن بود که پرده از چهره طاغوتیان زمان بردارند و آنان را آن طور که بودند بشناسانند تا از اجرای نقشه‏هایی که آنان برای از بین‏بردن رسالت جدشان پیامبر صلى الله علیه وآله طراحی کرده بودند جلوگیری کنند. این هدف امام به طور کامل برآورده شد و نقاب از چهره پلید طاغوتیان زمان کنار رفت و ماهیت پلیدشان آشکار شد.
از برکت همین تدبیرهای امام حسن علیه السلام بود که برادر بزرگوارشان حضرت سیدالشهداء علیه السلام آن انقلاب بزرگ را، که روشنگر حقیقت و عبرت بخش خردمندان بود، به وجود آوردند. امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام دو نمود جداگانه داشتند، اما در حقیقت یک رسالت را دنبال می‏کردند. امام حسن علیه السلام جان شریف‏شان را در جهاد خاموش و آرامی فدا کردند و چون هنگام شکستن سکوت رسید، حماسه کربلا به وقوع پیوست؛ حماسه‏ای که پیش از آنکه حسینی باشد، از آبشخور درایت و خردمندی امام حسن مجتبی علیه السلام سرچشمه گرفته است.

قیام امام حسن علیه السلام
به برکت قیام خاموش و مظلوم امام حسن علیه السلام، و حماسه آسمان فرسای حضرت سیدالشهداء علیه السلام توطئه‏های پوشیده، و اندیشه‏های پلید پنهان، عیان شد. این بغض اسلام بود که در امام حسن علیه السلام نهفت و در امام حسین علیه السلام به فریاد شکفت.

حلم امام حسن علیه السلام
پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله فرمودند: به حسن شکوه و جذبه و وقار و به حسین بخشندگی و رحمت خود را بخشیدم. در روایت آمده: کنیزى شاخه گلى را به امام حسن علیه السلام اهدا نمود، آن حضرت او را آزاد کردند، انس بن مالک به آن حضرت عرض کرد: آیا شما براى یک شاخه گل ناچیز، او را آزاد کردید؟
امام حسن علیه السلام در پاسخ فرمودند: «ادبنا الله تعالى ... ؛ خداى متعال ما را چنین تربیت کرده است.» آن جا که مى‏فرماید: «اذا حُییّتُم بتحیة فحیوا باحسن منها او ردوها؛ هنگامى که کسى به شما تحیت گوید، پاسخ او را به طور بهتر، یا همان گونه بدهید. (11) «پاسخ بهتر همان آزاد کردن او است.» (12)
حلم امام حسن علیه السلام از آیات قرآن نشات گرفته بود، از جمله از این آیه که خداى متعال مى‏فرماید: « ... ادفع بالتی هى احسن فاذا الذى بینک و بینه عداوة کانه ولى حمیم؛ ناپسندى را با نیکى دفع کن، که ناگاه خواهى دید همان کس که میان تو و او دشمنى است، گویى دوستى گرم و صمیمى است.»(13)
خصلت ‏حلم امام حسن علیه السلام در حدى بود که مروان یکى از دشمنان پر کینه خاندان رسالت علیهم السلام، که امام حسن علیه السلام را بسیار رنج داد و آزرد، گفت: «این کارها را با کسى انجام دادم که حلم و خویشتن‏دارى او با کوه‏ها برابرى مى‏کند.» (14) به عنوان نمونه نظر شما را به فراز تاریخى زیر جلب مى‏کنیم:
پیر مردى ناآگاه از اهالى شام در مدینه، امام حسن علیه السلام را سوار بر مرکب دید، آنچه توانست از آن حضرت بدگویى کرد، وقتى که فارغ شد، امام حسن علیه السلام کنار او آمدند، و به او سلام کردند، و در حالى که لبخندى بر چهره داشتند ‏به او فرمودند: «اى پیرمرد! گمانم غریب هستى، و گویا امورى بر تو اشتباه شده، اگر از ما درخواست رضایت کنى از تو خشنود مى‏شویم، اگر چیزى از ما بخواهى به تو عطا مى‏کنیم، اگر از ما راهنمایى بخواهى تو را راهنمایى مى‏کنیم، اگر کمک براى باربردارى از ما بخواهى، بار تو را برمى‏داریم، اگر گرسنه باشى تو را سیر مى‏نماییم، اگر برهنه باشى، تو را مى‏پوشانیم، اگر نیازمند باشى تو را بى‏نیاز مى‏کنیم، اگر گریخته باشى به تو پناه مى‏دهیم . اگر حاجتى دارى آن را ادا مى‏نماییم، اگر مرکب خود را به سوى خانه ما روانه سازى، و تا هر وقت‏ بخواهى مهمان ما باشى، براى تو بهتر خواهد بود، زیرا ما خانه آماده و وسیع، و امکانات بسیار داریم».
هنگامى که آن پیر ناآگاه این گفتار مهرانگیز نشات گرفته از حلم و صبر امام حسن علیه السلام را شنید، آن چنان دگرگون شد که اشک از چشمانش جارى گردید و گفت: «گواهى مى‏دهم که تو خلیفه خدا در زمینش هستى، خدا آگاه‏تر است که مقام رسالت ‏خود را در وجود چه کسى قرار دهد، تو و پدرت مبغوض‏ترین افراد در نزد من بودید، ولى اینک محبوب‏ترین انسان‏ها در نزد من هستید!»
سپس او به خانه امام حسن علیه السلام وارد شد، و مهمان آن امام همام گردید، و پس از مدتى در حالى که قلبش سرشار از محبت‏ خاندان رسالت علیهم السلام ‏بود، از محضر امام حسن علیه السلام بیرون رفت. (15)

فروغ و روشنایی
دین مقدس اسلام برنامه‏هایی برای تکامل روحی انسان قرار داده است که در سایه آن به درجات بالای معنوی دست یابد و با جانی روشن و نورانی در مسیر زندگی حرکت کند. امام حسن مجتبی علیه السلام می‏فرمایند: نورانیت و روشنایی در انجام دادن نیکی‏ها و ترک زشتی‏هاست.

پی نوشتها:
1- ترجمة الامام الحسن علیه السلام، ابن سعد، ص 139، سنن الترمذی، ج 5، ص 661.
2- ترجمة الامام الحسن علیه السلام، ابن سعد، صص 138، 143، مسند طیالسی، ش 2502، مسند احمد، ج 2، ص 440، المستدرک، ج3، ص 166.
3- ترجمة الامام الحسن علیه السلام، ابن سعد، ص 138، البدایة و النهایه ، ج 8، ص 35.
4- اخبار اصبهان، ج 1، ص 44.
5- تاریخ الخلفاء، ص 73.
6- ترجمة الامام الحسن علیه السلام، ابن سعد، ص 159.
7- المحاسن و المساوی، ص 55.
8- تاریخ الخلفاء، ص 73، تذکرة الخواص، ص 196.
9- ترجمة الامام حسن علیه السلام، ابن سعد، ص 155.
10- ربیع الابرار، ج3، ص 177.
11- نساء (4) آیه 86
12- مناقب آل ابى‏طالب، ج‏4، ص‏18 .
13- فصلت (41) آیه 34 .
14- منتهى الآمال، ج‏1، ص‏171 .
15- کشف الغمه، ج‏2، ص‏135/ بحار، ج‏43، ص‏344 .