بیانات حضرت آیت الله علوی بروجردی در دیدار با دانش آموزان دبیرستان هدایت قم

 ما باید انقلاب و حرکت اسلامی را به گونه‌ای عرضه کنیم که جذابیت بالاتری در سطح دنیا داشته باشد

 حضرت آیت الله علوی بروجردی ^{حفظه الله} در این دیدار ضمن ابراز خرسندی از حضور در محفل دانش آموزان حافظ قران، فرمودند: انسان باید خیلی قدردان نعم الهی و شاکر خداوند باشد که توفیق و فرصتی را فراهم کرده تا شما دانش آموزان در چنین محیط و مجموعه با ارزشی، رشد و تعالی پیدا کنید و بتوانید با مفاهیم اسلامی، قرآنی و علوی آشناشوید.

استعداد بی‌نظیر انسان در فراگیری علم

    وجود مقدس امیرالمومنین ^{علیه السلام}، کلامی دارند:

وَ تَحْسَبُ أَنَّکَ‏ جِرْمٌ‏ صَغِیرٌ                                         وَ فِیکَ انْطَوَى الْعَالَمُ الْأَکْبَر[1]

یعنی شما می‌پندارید که موجودی کوچک و ناچیز هستید، در حالی که دنیایی بزرگ در وجود شما نهفته است؛ به طوری که خداوند، استعدادی را در ظرف انسانی به ودیعه گذاشته است که می‌تواند با استفاده از این نیرو، رشد و کمالی فوق العاده و محیر العقول داشته باشد.   

   برخی از آموزه‌های منابع اصیل و با ارزش دین، مانند قران و نهج البلاغه که شما در آن مدرسه و مجموعه بر یادگیری آن تاکید دارید، معارفی مانند نامه امیرالمومنین ^{علیه السلام} به مالک اشتر، است که به عنوان سند رسمی جهانی در سازمان ملل ثبت شده است.

تأکید دین اسلام بر یادگیری علم

    وقتی شما با چنین ارزش‌هایی آشنا هستید، می‌دانید که اسلام نسبت به علم و دانش چه دیدگاهی دارد. امیرالمومنین ^{علیه السلام} بارها می‌فرمودند که من دوست ندارم افراد را ببینم، مگر آنکه یا عالم بوده و در حال تعلیم باشد و یا اساسا در راه تعلم و یادگیری باشد: «النَّاسُ‏ ثَلَاثَةٌ عَالِمٌ‏ رَبَّانِیٌّ وَ مُتَعَلِّمٌ عَلَى سَبِیلِ النَّجَاةِ وَ هَمَجٌ رَعَاعٌ‏»؛[2] یعنی مردم بر  سه گروهند: یا عالمی هستند که علم را در راه خدا یاد گرفته و به دیگران می‌آموزد، یا متعلمی است که یاد می‌گیرد، و دسته سوم از اینها « هَمَجٌ رَعَاعٌ »  یعنی بی توجه و بی مبالات در یادگیری و فراگیری علوم هستند. سپس، آن حضرت در ادامه می‌فرمایند: «أَتْبَاعُ کُلِ‏ نَاعِقٍ یَمِیلُونَ مَعَ کُلِّ رِیحٍ»؛ این افراد مانند پشه‌هایی که بالای جویبارها جمع می‌شوند و با یک باد به این طرف و آن طرف می‌روند، انسان نیز اگر عالم یا متعلم نباشد، همین گونه است؛ یعنی ارزشی ندارد.

   بنابراین، شما دانش آموزان عزیز اکنون در سنّی هستید که می‌توانید از لحظات عمرتان بهترین بهره‌برداری را داشته باشید که البته این زمان، دیگر در زندگی شما تکرار نخواهد شد و قدرت فراگیری نیز به مرور، کمتر خواهد شد.

وجوب تعلم علم در رفع نیاز جامعه اسلامی

   امروزه، دانش آموزان کشور ما رسالتی سنگین را بر عهده دارند که باید از دقایق و لحظات به خوبی استفاده کنند، و همه دروس را به خوبی فرابگیرند و با تأمل و تفکر در یک رشته از رشته‌های مورد نیاز جامعه، صاحب نظر شوند؛ چه اینکه فقها فتوا دارند که اگر مسلمانان به هر یک از رشته علمی مانند رشته‌های مربوط به علوم هسته‌ای یا  مربوط به علوم خاص پزشکی و ... نیاز داشته باشند، واجب است، به نحو وجوب عینی مثل نماز، که مسلمانان آن را یاد بگیرند تا از غیر مسلمانان بی نیاز شوند، و اگر عده‌ای به تعلیم آن پرداختند، نسبت به دیگران، وجوب کفایی خواهد شد.

لزوم تدبر در فراگیری

   بنابراین، اگر استاد فیزیک به شما فرمول می‌دهد، شما این فرمول را حفظ نکنید تا فقط در امتحان نمره بیاورید، بلکه در این فرمول دقت کنید و  در عمق آن بررسی کنید و ببینید محاسبه‌ای که آن متفکر و صاحب فرمول داشته، درست است یا نه؟ و آیا راه دیگری نیز می‌توان برای آن پیدا کرد؟ البته، امکان دارد که خطا کنید اما این خطاها کم کم انسان را رشد می‌دهد.

 به هر حال، معارف و ارزش‌های اسلامی برای علم، اهمیت قائل است و براستی، هیچ مذهبی این اهمیت را قائل نبوده‌ا‌ند تا آنجا که پیامبر اکرم ^{صل الله علیه و آله}  درباره علم آموزی ایرانیان ‌فرموده باشند: «لو کان العلم‏ عند الثریا لتناوله رجال من هؤلاء»؛[3] یعنی اگر علم در کره‌ای دور از در دسترس باشد، باز هم مردمی از تبار سلمان فارسی می‌روند و آن را درمی‌یابند.

استعداد ایرانی در سطح بالا قرار دارد

   خیلی ساده عرض کنم اولا مغز ایرانی کمتر از مغز اروپایی و امریکایی نیست؛ ایرانی خیلی بهتر از آنها توانسته در این المپیادها بدرخشد. شما حتی اگر درجه استعدادتان بالا نباشد در اثر کار و تلاش بیشتر می‌توانید از آن کسانی که ذهنشان تیز است جلو بزنید.

   در حدیث دیگری آمده است: « اطلبوا العلم ولو بالصین»؛[4] یعنی علم اگر در چین هم هست رنج سفر به آنجا را بر تن بخرید و آن را فرا بگیرید.

علم، قدرت به همراه دارد

   بنابراین، اگر ما مسلط به علم و تکنولوژی باشیم، می‌توانیم در کنار قدرت‌های بزرگ دوام بیاوریم، بلکه فوق آنها حرکت کنیم. امروزه، در غرب دولت‌هایی با هم جمع شدند و به دنیا زورگویی می‌کنند؛ برای اینکه آنها تکنولوژی بالا دارند و دنیا هم نیازمند به آن تکنولوژی است؛ در حالی که اگر آنها نیاز به ما داشتند و اگر ما می‌توانستیم ساخت درونی خود را غنی کنیم، هرگز چنین اتفاقی نمی‌افتاد.

لزوم اسلامی کردن علوم انسانی در ایران

   امروز یکی از مشکلات ما در علوم انسانی مثل جامعه‌شناسی آن است که تمام مطالب علمی از غرب می‌آید، در حالی که ما این همه منابع حدیثی داریم و روی اینها تامل نکردیم تا تئوری‌های جامعه شناسی را از منابع اصیل استنباط کنیم. بلکه متاسفانه در دانشگاه‌، باید نظریه‌های جامعه شناسی غرب را حفظ کرد.

عالِم قدرت تحول عالَم را دارد

   بنابراین، باید سعی کرد که فکرتان را به کار بیاندازید؛ حفظ قرآن به تنهایی مهم نیست، بلکه تامل و تفکر مهمتر است؛ حفظ قرآن ثواب دارد، اما اگر در کلمات قرآن و مفاهیم آن تدبر کنید، صاحب اندیشه می‌شوید و می‌توانید اثر گذار باشید و با این روش، هر کدامتان می‌توانید منشأ حرکت علمی در سطح دنیا باشید. شما این فرصت را دارید که حرکت اجتماعی در سطح عالم، ایجاد کنید.

   امام خمینی ^{قدس سره} مگر در دوران کودکی با شما تفاوت داشت؟ او منشأ حرکت در کشور بلکه در کل منطقه و در کل دنیای اسلام شد و حتی معادلات بالا در سطح جهانی را تغییر داد. دیروز، امام خمینی در مکتب خانه بود اما خود را پرورش داد، و عمق پیدا کرد تا آن برکات را به ارمغان آورد.

بنابراین، شما نیز امروز، باید برای فکر کردن در درس وقت بگذارید،‌ سعی کنید درس‌های دیگر را قبل از اینکه معلم درس بدهد بخوانید. ما در طلبگی، پیش مطالعه داریم؛ یعنی، درسی که فردا استاد می‌دهد از روی کتاب بررسی می‌کنیم تا زمانی که استاد مطالب را مطرح می‌کند انسان عمیق وارد شود.

 ثانیا، سعی کنید در کنار این درس‌ها مطالب اضافه نیز یاد بگیرید؛ به ویژه با توجه به وسایلی که در اختیار شما هست. ما باید در آینده جامعه را به جامعه تولید تکنولوژی تبدیل کنیم، همانطور که در علوم مختلف، مانند رشته هسته‌ای، علی‌رغم تحریم‌ها به اوج برسانیم. در هوا - فضا و ماهواره نیز، ایران یکی از کشورهای صاحب این فناوری است. دانشمندانی این علوم را توسعه دادند که پیرو بیانات امام بودند که فرمود: ما می‌توانیم.

توجه به فرصتها به هدر ندادن آن

  مغز انسان عالمی وسیع است و آنقدر می‌تواند بالا برود که در سطح بسیار وسیع تاثیرگذار باشد. و لذا، فرصتها را بیهوده از دست ندهید و آنها را غنیمت بدانید. در هر رشته‌ای می‌توانید کار کنید و عمق پیدا کنید، ولی آن رشته مورد علاقه خودتان را از همین حالا به دست آورید. این معروف است که ادیسون که اکتشافاتش اثر جهانی دارد، زمانی که به مدرسه می‌رفت فردی کُند ذهن بود و آنقدر کُند ذهن بود که او را از مدرسه بیرون کردند، ولی مادرش دست بردار نبود و او را در خانه تعلیم داد.  یا آن عالم بزرگ، مسئله‌ای را نمی‌فهمید و ناامید شده بود تا آنکه روزی، در بیرون شهر نشسته بود و دید که مورچه‌ای با بار خود در حال حرکت روی سنگ است و این باری که او می‌کشد چند برابر سنگین‌تر از جثه‌اش است و چند بار از این سنگ بالا آمد و افتاد، تا آنکه توانست به بالا برسد و بارش را ببرد.

   حال، آیا انسان این توان را ندارد؟ این توان بالقوه هست ولی امکان باروری دارد. شما باید امکان باروری این قوه را عملی کنید. ایران اسلامی می‌تواند با افرادی مثل شما که الان در این سن هستید که قدرت یادگیری و قدرت حفظتان فوق العاده است، پرچمدار حرکت علمی در همه رشته‌ها در دنیا باشد. شما می‌توانید این تعالیم اسلامی را بهتر از اینکه هست بفهمید.

بهره گیری از امکانات در تبلیغات دینی

   ما می‌توانیم تعالیم اسلام را در سطح دنیا عرضه کنیم، ما باید انقلاب و حرکت اسلامی را به گونه‌ای عرضه کنیم که جذابیت بالاتری در سطح دنیا داشته باشد. بنابراین، نباید کوچک فکر کرد، بلکه باید، دنیایی و جهانی فکر کنیم. ما این وظیفه را داریم که تا زمان ظهور حجت بن الحسن ^{عجل الله فرجه} این مکتب را حفظ کنیم. اما توجه داشته باشید که حفظ این مکتب فقط با سنت‌های قدیمی ممکن نیست، دنیا در حال رشد است؛ قبلا برای تبلیغ نهایتا، هزار نفر جمع می‌شدند؛ در حالی که امروزه با تکنولوژی و رسانه، تریبونی در اختیار انسان قرار می‌گیرد که می‌تواند در زمان واحد، 500 میلیون مخاطب داشته باشد، و ما از چنین امکاناتی باید بهره برداری کنیم؛ حتی امروزه، مشکل ترجمه را از بین بردند، تا سریع به دیگران عرضه شود.

   شما باید این ارزش‌ها را در آینده به مخاطبان بیشتری که در گوشه و کنار دنیا هستند، عرضه کنید. امروز دنیا دنیای علم است؛ قبلا این امکانات نبود و حتی کسانی در مکتب، برای نوشتن، قلم و کاغد نداشتند. گاهی از اوقات در نجف بعضی از علما شب که می‌خواستند مطالعه کنند چراغ روغنی داشتند اما پول اینکه روغن بخرند و چراغ روشن کنند را نداشتند و لذا در مکان‌های عمومی که چراغی روشن بود، شب تا صبح آنجا مطالعه می‌کردند اما شما این مشکلات را ندارید.

    امیرالمومنین می‌فرماید «الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیْرِ‌ »؛[5] فرصتها را باید غنیمت بدانید، همانند ابرها که می‌آیند و رد می‌شوند و می‌گذرد. این ابرها مثل فرصتها هستند، اکنون فرصتی است که نه تنها زندگی خودتان را بسازید، بلکه زندگی عالم را بسازید و تغییر ایجاد کنید. هیچ وقت نگویید نمی‌توانیم، آن بزرگانی که امروز در گوشه و کنار دنیا نشسته‌اند و از نظر علمی حرف آخر را می‌زنند، در دوران نوجوانی از نظر علمی با شما فرقی نداشتند. آری، شما می‌توانید از این فرصت‌ها استفاده کنید و لذا برای دقایق خودتان ارزش بگذارید. دقیقه‌ای که به بطالت می‌گذرد امکان دارد در زندگی منشأ تحول شود.

   فرصتها، توفیق خدایی است و چه بهتر که این توفیق را شما در یک بستر ارزشی یعنی بستری که آکنده از ارزش‌های قرآن و نهج البلاغه و تعالیم وحی است سپری کنید.

   ما در گذشته بوعلی سیناها داشتیم و نباید خودمان را دست کم بگیریم. کتاب‌های بوعلی تا قرن 18 در دانشگاه اروپا تدریس می‌شد. اروپا در جنگ‌های صلیبی بسیاری از فنون را از مسلمانان گرفت.

   افرادی مثل فارابی و محمد بن زکریای رازی کسانی بودند که در عالم امروز ارزش گذاری می‌شوند و اینها هم مثل ما بودند، ما در دو سه قرن اخیر، یعنی بعد از حرکت رنساس اروپا عقب گرد کردیم ولی اروپاییان رشد کردند.

   متاسفانه، همه مسلمانان امروز کشورهای اسلامی از نظر علمی عقب افتاده‌اند و این را شما باید جبران کنید. شما فرزندان اسلام و این آب و خاک و این مملکت اسلامی و شما فرزندان علی بن ابی طالب که نور ولایت در چهره های شما می‌درخشد می‌توانید این رسالت را به خوبی به انجام برسانید.

   من دعا می‌کنم تا خداوند توفیقات شما را بیشتر کند و این توان را در شما ایجاد کند که بتوانید به عنوان محققانی که در راه علم تلاش و کوشش دارند در آینده برای مردم خودتان مفید و اثرگذار باشید و بتوانید این راهی که گذشتگان ما داشتند و رفتند ادامه بدهید.

   من از همه شما عزیزان که در کار تربیتی و رشته‌های مختلف علمی شما کمک کار هستند از همه عزیزان خیر که عهده‌دار حمایت‌های مختلف از این مجموعه هستند و همه عزیزانی که تلاش می‌کنند و دست اندرکاران صمیمانه تشکر می‌کنم.

والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته

---

[1] . ر.ک: الوافی، ج2، ص 319.

[2] . تحف العقول، ص 169.

[3] . ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ القران، ج3، ص 43.

[4] . شمس العلوم، ج 6، ص  3869.

[5] .  نهج البلاغه ، ص 408