قرآن و ظهور موعود جهانى ، قرآن چگونه بر ظهور موعود جهانى دلالت دارد؟

416: آیه ((وعد)) چگونه بر ظهور موعود جهانى دلالت دارد؟
خداوند متعال مى فرماید:وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فى الارض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم الذى ارتضى لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم اءمنا یعبدوننى لایشرکون بى شیئا و من کفر بعد ذلک فاولئک هم الفاسقون (1)؛ ((خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده اند وعده مى دهد که قطعا آنان را حکمران روى زمین خواهد کرد همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روى زمین را بخشید و دین و آیینى را که براى آنان پسندیده پابرجا و ریشه دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل مى کند آنچنان که تنها مرا مى پرستند و چیزى را شریک من نخواهند ساخت و کسانى که پس از آن کافر شوند آنها فاسقانند.))
آیه فوق مربوط به زمان ظهور حضرت مهدى علیه السلام و عصر حکومت جهانى توحیدى است. و شواهد و قرائن آن عبارت است از:  
1- با آیات دیگر که ظهور در غلبه دین اسلام در آخرالزمان بر سایر ادیان دارد سازگارى و مناسبت دارد.
2- کلمه ((الارض)) که با الف و لام جنس آمده، بدون قرینه اى بر انصراف آن به سرزمین خاص و معین، حمل بر تمام روى زمین مى شود.(2)
3- تبدیل خوف به امنیت کامل تاکنون انجام نگرفته است و این تنها با حکومت گسترده مومنین بر روى زمین انجام مى گیرد.
4- با مراجعه به روایاتى که در ذیل آیه فوق رسیده این معنا تاءیید مى گردد.
قرطبى در ذیل آیه از رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: ((در آن روز بر روى زمین خانه اى نیست جز آنکه خداوند کلمه اسلام را در آن وارد خواهد ساخت)).(3)
سدىّ از ابن عباس نقل کرده که آیه در مورد آل محمد صلى الله علیه و آله نازل شده است.(4)
از امام سجاد علیه السلام نقل شده که فرمود: ((آیه در شاءن حضرت قائم علیه السلام است)) .(5)
از امام صادق علیه السلام نیز نقل شده که فرمود: ((آیه درباره قائم و اصحاب اوست)).(6)
5- در زمان خلافت خلفاى اربعه نیز امنیت کامل در سرتاسر جهان پدید نیامد خصوصا آنکه دو دشمن قدرتمند ایران و روم اسلام را تهدید مى کردند و لذا در طول سى سال جنگ هاى زیادى به وقوع پیوست.
فضل مى گوید: ((... به امام صادق علیه السلام عرض کردم: این نواصب گمان مى کنند که آیه در شاءن ابوبکر و عمر و عثمان و على علیه السلام نازل شده است. حضرت فرمود: خداوند قلوب ناصبه را هدایت نمى کند، چه زمانى دین مرضى خدا و رسول تثبیت شده است و امر آن انتشار یافته و خوف و شک از قلوب و سینه هاى مردم در عهد یکى از آن سه خلیفه و در عهد على علیه السلام با ارتداد مردم بیرون رفته است. چه فتنه هایى که در ایام آنها برانگیخته شد، و چه جنگ هایى به آنها نسبت داده شده است که بین آنان و کفار واقع شد)).(7)
417: آیه ((ارسال رسول)) چگونه بر ظهور امام زمان علیه السلام دلالت دارد؟
خداوند متعال مى فرماید:هو الذى ارسل رسوله بالهدى و دین الحق لیظهره على الدین کله و لو کره المشرکون (8)؛ ((او کسى است که رسولش را با هدایت و دین حق فرستاد تا او را بر همه آیین ها غالب گرداند هر چند مشرکان کراهت داشته باشند.)) مقصود از هدایت در آیه، هدایت الهى است که رسول خود را بر آن مبعوث کرده و مراد از ((دین حق)) نیز همان دین اسلام است. و ضمیر در ((لیظهره)) به دین اسلام بر مى گردد نه رسول خدا صلى الله علیه و آله زیرا مرجعى نزدیک تر از کلمه رسول است. و نیز تناسب بین غالب که دین اسلام است با مغلوب که ادیان دیگر است برقرار مى شود.
فخر رازى مى گوید: ((در زمان حضرت عیسى و حضرت مهدى علیه السلام محقق مى شود)).(9)
طبرى مى گوید: ((در زمان نزول حضرت عیسى علیه السلام تمام ادیان باطل و نابود شده و تنها دین اسلام بر همه ادیان غالب خواهد شد)).(10)
از سعید بن جبیر روایت شده که آیه مربوط به مهدى علیه السلام از اولاد فاطمه علیها السلام است که خداوند او را بر همه ادیان غالب خواهد کرد.(11)
ابو بصیر از امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه فوق روایت کرده که فرمود: ((به خدا سوگند تاویل آیه هنوز تحقق نیافته و نخواهد یافت تا آنکه قائم خروج کند. و هنگامى که خروج کرد کافر به خداى عظیم در روى زمین باقى نمى ماند)).(12)
418: آیه ((وراثت)) چگونه بر ظهور امام زمان علیه السلام دلالت دارد؟
خداوند متعال مى فرماید:و لقد کتبنا فى الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادى الصالحون (13)؛ ((ما در زبور بعد از ذکر نوشتیم که بندگان صالح من وارث زمین خواهند شد.))
مقصود از ((زبور)) در آیه، زبور داوود و مراد از ((ذکر)) تورات است. در زبور مى خوانیم: ((زیرا که شریران منقطع مى شوند ولى متوکلان به خداوند وارث زمین خواهند شد، و حال اندک است که شریر نیست مى شود، هر چند مکانش را استفسار نمایى ناپدید خواهد شد، اما متواضعان وارث زمین شده و از کثرت سلامتى متلذذ خواهند شد)).(14)
و در آیه 29 از مزمور داوود آمده است: ((صالحان وارث زمین خواهند شد و در آن تا ابد سکونت خواهند داشت)).
مقصود از کلمه ((الارض)) در آیه فوق مطلق زمین دنیا و آخرت ((بهشت)) است؛ زیرا تخصیص ‍ آن به زمین دنیا بدون وجه است.(15)
و مقصود از ((عبادى الصالحون)) معناى عامى است که شامل هر زمان و مکان و هر قومى خواهد شد، و مصداق اکمل و اتم آن مطابق روایات زمانى است که حضرت مهدى علیه السلام ظهور کرده و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد. در آن زمان است که تمام کره زمین در اختیار بندگان صالح خداوند قرار خواهد گرفت.
ابن کثیر مى گوید: ((خداوند در آیه شریفه بشارت مى دهد بر بندگان صالح خود که در دنیا و آخرت آنان را سعادتمند کرده و آنان را وارث زمین و بهشت گرداند)).(16)
آلوسى مى گوید: ((اگر بگوییم که این آیه مربوط به عصر مهدى و نزول عیسى است به اقوال دیگر احتیاجى نیست)).(17)
و لذا در ذیل آیه روایاتى نقل شده که دلالت بر انطباق آیه بر عصر ظهور حضرت مهدى علیه السلام دارد.
ثوبان از رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: ((خداوند براى من زمین را جمع نمود. پس من مشرق ها ومغرب هاى آن را مشاهده کردم و امت من زود است که به آن خواهند رسید)).(18)
امام باقر علیه السلام فرمود: ((مقصود از ((عبادى الصالحون)) اصحاب مهدى علیه السلام در آخرالزمان است)).(19)
419: آیه ((استضعاف)) چگونه بر ظهور حضرت مهدى علیه السلام دلالت دارد؟
خداوند متعال مى فرماید:و نرید ان نمن على الذین استضعفوا فى الارض و نجعلهم ائمة و نجعلهم الوارثین (20)؛ ((اراده ما بر این قرار گرفته که بر مستضعفین زمین منت بگذاریم و آنها را پیشوایان و وارثین [روى زمین قرار] دهیم.))
مطابق سیاق آیه فوق مفسران اهل سنت و شیعه شاءن نزول آیه را مربوط به قوم بنى اسرائیل مى دانند، (21) آنان بودند که روى زمین به استضعاف کشیده و خداوند آنها را بر فرعونیان پیروز گرداند، ولى ظاهر آیه دلالت بر قانون کلى و اراده و مشیت همیشگى خداوند نسبت به مستضعفین تا روز قیامت دارد خداوند اراده کرده که به حسب شرایط خاص مستضعفین را بر مستکبرین عالم پیروز گرداند، که نمونه اى از آن تحقق مشیت الهى نسبت به پیروزى بنى اسرائیل و زوال حکومت فرعونیان بود. نمونه کامل تر آن حکومت پیامبر اسلام بعد از ظهور اسلام است. و مطابق روایات اسلامى مصداق کامل تر از همه حکومت ها، حکومت حضرت مهدى علیه السلام در عصر ظهور است که خداوند حکومت او را که همان حکومت مستضعفین است در سرتاسر گیتى گسترش خواهد داد و کره زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد این معنا را مى توان از قرائنى به دست آورد:
1- اراده خداوند در آیه به صیغه مضارع ((نرید)) آمده که دلالت بر استمرار دارد.
2- اراده حتمى الهى بر عنوان ((مستضعفین)) وارد شده و مستضعفین بنى اسرائیل خصوصیت ندارند.
3- روایاتى که از طرق شیعه و سنى در ذیل آیه وارد شده دلالت بر عمومیت این سنت الهى دارد:
امام صادق علیه السلام فرمود: ((همانا آیه مخصوص به صاحب امرى است که در آخرالزمان ظهور کرده و جباران و فرعونیان را نابود خواهد کرد، او شرق و غرب زمین را مالک مى شود پس زمین را پر از عدل مى کند همان گونه که پر از ظلم شده باشد)).(22)
حضرت على علیه السلام فرمود: ((دنیا بعد از آنکه در برابر ما همچون شتر بد خلق چموشى و سرکشى کرد به سوى ما روى مى آورد و در برابر ما رام مى شود. آن گاه این آیه را تلاوت نمود: ((و نرید ان نمن...)).(23)
420: آیه ((ارتداد)) چگونه بر ظهور امام زمان علیه السلام دلالت دارد؟
خداوند متعال مى فرماید:یا ایها الذین امنوا من یرتد منکم عن دینه فسوف یاتى الله بقوم یحبهم و یحبونه اذلة على المومنین اعزة على الکافرین یجاهدون فى سبیل الله و لا یخافون لومة لائم ذلک فضل الله یوتیه من یشاء والله واسع علیم (24)؛ ((اى کسانى که ایمان آورده اید هر کس از شما از آیین خود باز گردد [به خدا زیانى نمى رساند]، خداوند جمعیتى را مى آورد که آنها را دوست دارد و آنان [نیز] او را دوست دارند. در برابر مومنان متواضع و در برابر کافران سرسخت و نیرومند، آنها در راه خدا جهاد مى کنند و از سرزنش هیچ ملامتگرى نمى هراسند. این فضل خداست که به هر کس بخواهد [و شایسته ببیند] مى دهد و [فضل] خدا وسیع است و خداوند داناست.))
آیه فوق اشاره به قانون استبدال دارد یعنى تبدیل جامعه اى به جامعه اى دیگر به جهت آنکه جامعه قبل به وظایف خود عمل نکرده است. خلیفه رسول خدا را طرد کرده و در جهاد کوتاهى نموده است و نیز در تطبیق دین خدا در جامعه سهل انگارى نموده است.
با مراجعه به روایات پى مى بریم که اهل بیت علیهم السلام آیه را بر اصحاب امام زمان علیه السلام تاویل نموده اند، از جمله سلیمان بن هارون عجلى مى گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود: ((همانا صاحب امر محفوظ است اگر تمام مردم از بین بروند خداوند متعال اصحاب او را گرد او جمع مى کند. آنها هستند که خداوند در موردشان فرمود:یا ایها الذین آمنوا من یرتد منکم عن دینه....)) (25)
421: آیه ((قتال)) چگونه بر ظهور حضرت مهدى علیه السلام دلالت دارد؟
خداوند متعال مى فرماید:و قاتلوهم حتى لا تکون فتنه و یکون الدین کله لله... (26)؛ ((با آنان پیکار کنید تا فتنه برچیده شود و دین همه اش مخصوص خدا باشد.))
آیه فوق دلالت دارد بر اینکه باید شرک و کفر ریشه کن شود و دین همه اش مخصوص خدا باشد و هیچ مشرکى در روى زمین نماند جز آنکه کشته شده یا داخل در دین اسلام شود. این هدف هنوز تحقق نیافته است در حالى که باید تحقق یابد و فتنه از روى زمین برچیده شود و دین خالص براى خدا گردد.
مطابق روایات این هدف در عصر ظهور حضرت مهدى علیه السلام تحقق خواهد یافت همان گونه که در آیه 33 از سوره توبه به آن اشاره شد.
آلوسى در ذیل آیه فوق مى گوید: ((مقصود آن است که همه ادیان باطل از بین برود یعنى یا اهل ادیان از بین رفته و هلاک شوند و یا از ترس و جهات دیگر به دین اسلام بازگردند)).(27)
آن گاه مى گوید: ((گفته شده که تاویل آیه تاکنون محقق نشده است و در هنگام ظهور حضرت مهدى علیه السلام تاویل آن خواهد آمد و در آن عصر هیچ مشرکى بر روى زمین باقى نخواهد ماند)).(28)
از امام صادق علیه السلام در مورد آیه فوق سؤال شد، حضرت فرمود:لم یجى ء تاویل هده الایة ولو قد قام قائمنا بعد سیرى من یدرکه ما یکون من تاویل هذه الایة و لیبلغن دین محمد صلى الله علیه و آله ما بلغ اللیل حتى لا یکون مشرک على ظهر الارض... (29)؛ ((هنوز تاویل آیه نیامده است و اگر قائم ما قیام کند زود است کسانى که او را درک مى کنند تاویل این آیه را ببینند. البته دین محمد به تمام نقاطى که شب پوشش آرام بخش خود را بر آن مى افکند خواهد رسید تا اینکه در سراسر زمین شرک و بت پرستى باقى نماند.))
---------------------------
1-سوره نور، آیه 55.
2-تفسیر ابن کثیر، ج 2، ص 614؛ جامع البیان، دیل آیه.
3-تفسیر قرطبى، ج 7، ص 429؛ درالمنثور، ذیل آیه.
4-شواهد التنزیل، ج 1، ص 413.
5-تفسیر صافى، ج 3، ص 444.
6-الغیبة، نعمانى، ص 126.
7-تفسیر کنزالدقائق، ج 9، ص 335.
8-سوره توبه، آیه 33.
9-تفسیر فخر رازى، ج 12، ص 104.
10-جامع البیان، ج 13، ص 109.
11-الفصول المهمه، ص 300.
12-تفسیر برهان، ج 3، ص 407.
13-سوره انبیاء، آیه 105.
14-مزمور، 37/9-11.
15-المیزان، ج 14، ص 493.
16-تفسیر ابن کثیر، ج 2، ص 524.
17-روح المعانى، ج 17، ص 95
18-روح المعانى، ج 17، ص 95.
19-مجمع البیان، ج 7، ص 66.
20-سوره قصص، آیه 5.
21-مجمع البیان، ج 7 -8، ص 375؛ درالمنثور، ج 6، ص 392.
22-تفسیر برهان، ج 6، ص 58.
23-شواهد التنزیل، ج 1، ص 438، ح 59؛ ینابیع المودة، ص 437.
24-سوره مائده، آیه 54.
25-تفسیر برهان، ج 2، ص 473.
26-سوره انفال، آیه 39.
27-روح المعانى، ج 9، ص 174.
28-روح المعانى، ج 9، ص 174.
29-تفسیر صافى، ج 20، ص 303.
-----------------------
علی اصغر رضوانی