غیبت صغرا ،مبدا غیبت صغرا از چه زمانى به حساب مى آید؟

233: مبدا غیبت صغرا از چه زمانى به حساب مى آید؟
در اینجا دو نظریه وجود دارد:
نظریه اول اینکه: غیبت صغرا از زمان ولادت حضرت مهدى علیه السلام بوده زیرا ولادت حضرت در اختفا و پنهانى بوده است. ولى این نظریه مورد مناقشه واقع شده زیرا بحث در غیبت امام است و در آن هنگام حضرت به مقام امامت نرسیده بود. خصوصا آنکه جماعت زیادى از شیعیان، حضرت را در آن پنج سال قبل از شهادت حضرت عسکرى علیه السلام مشاهده کرده اند.  
نظریه دوم اینکه: غیبت حضرت از زمان شهادت پدرش امام عسکرى علیه السلام بوده است. و به طور دقیق مى توان گفت که بعد از نماز خواندن بر جنازه پدرش در آن قضیه اى که ابوالادیان بصرى نقل مى کند.(1)
234: حکمت غیبت صغرا قبل از غیبت کبرا چه بوده است؟
غیبت صغرا نشانگر اولین مرحله از امامت حضرت مهدى علیه السلام است، که خداوند متعال تقدیر نمود تا در مدتى نه چندان دور از عموم مردم مخفى بماند و امور شیعه را توسط سفرا انجام دهد.
اما اینکه چرا غیبت صغرا قبل از غیبت کبرا قرار گرفت ممکن است که جهت آن این باشد که عادت شیعیان در طول عمر امامت بر این بوده که هر زمان اراده مى کردند خدمت امام خود رسیده و از محضر او استفاده مى بردند و با غیبت کلى و تام و تمام هرگز انس نداشتند. لذا براى جا افتادن این موضوع ابتدا غیبت صغرا تحقق پیدا کرد که در آن تا اندازه اى ارتباط قطع شد. و مردم اگر چه در ابتدا به شک و تردید و تشویش ‍ خاطر افتادند ولى بعد از مدتى نه چندان دور شک و تردیدها زایل شده و با مشاهده دلایل قطعى به وجود حضرت مهدى علیه السلام یقین پیدا کردند. و بعد از مدتى نه چندان طولانى غیبت کبرا شروع شد.
235: امتیاز عصر غیبت صغرا بر غیبت کبرا چیست؟
بنا به قولى شروع غیبت صغرا از زمان شهادت امام عسکرى علیه السلام بوده است، که از همان زمان امام علیه السلام متولى امر امامت مى شوند. حضرت خلافت خود را با نصب وکیل اولش هنگام مقابله با جماعت قمیین آغاز نمودند. عصر غیبت صغرا از امتیازات ویژه اى برخوردار است که به برخى از آنها اشاره مى کنیم:
1- در این عصر امام مهدى علیه السلام متصدى امامت و خلافت شد.
2- در این عصر امام علیه السلام استتار کامل نداشتند. بلکه به جهت مصالح کلى با برخى از خواص یارانش ‍ ملاقات برقرار مى کردند.
3- در این عصر چهار سفیر وجود داشت که از طرف حضرت به طور خصوص مامور به رسیدگى امور مردم بوده و رابط بین آنان و حضرت به شمار مى آمدند.
236: آیا خداوند براى امامت حضرت مهدى علیه السلام زمینه سازى کرده است؟
آرى، از جمله موضوعاتى که قبل از ولادت امام مهدى علیه السلام اتفاق افتاد که آن را مى توان زمینه ساز امامت حضرت مهدى علیه السلام در کودکى دانست ولادت امام جواد و امام هادى علیه السلام است؛ زیرا امام جواد در هشت سالگى یا هفت سالگى و امام هادى در سن شش سالگى به امامت رسیدند. و لذا بعد از آنکه شیعه به امامت این دو امام اعتقاد پیدا نمود این مساءله زمینه ساز اعتقاد به امامت حضرت مهدى علیه السلام و رفع استبعاد از امامت او در سنین پنج سالگى شد.
237: براى غیبت امام مهدى علیه السلام چه زمینه سازى از جانب امامان انجام گرفت؟
موضوع غیبت امام تجربه جدیدى براى امت بود، تجربه اى که به این مقدار از غیبت هرگز هیچ امتى به چشم خود ندیده بود، لذا امت و جامعه شیعى احتیاج مبرم به زمینه سازى براى ورود به آن داشت. به همین جهت اهل بیت علیهم السلام و حتى رسول خدا صلى الله علیه و آله همگى به طور مکرر به موضوع غیبت کبرا نیز به جهت زمینه سازى و ایجاد انس در بین مردم براى ورود به غیبت کبرا بوده است.
238: آیا رسول اکرم صلى الله علیه و آله خبر از غیبت امام زمان علیه السلام داده است؟
آرى، در بسیارى از روایات به این موضوع اشاره شده است؛ ابن عباس در حدیثى از رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل مى کند که فرمود:... و جعل من صلب الحسین ائمة یقومون باءمرى و نحفظون وصیتى التاسع منهم قائم اهل بیتى و مهدى امتى اشبه الناس بى فى شمائله و اقواله و افعاله. یظهر بعد غیبة طویلة و حیرة مضلة فیعلن امر الله و یظهر دین الله جل و عز... (2)؛ ((... و از صلب حسین امامانى قرار داد که به امر من قیام کرده و وصیت مرا حفظ خواهند نمود. نهمین از آنها قائم اهل بیت من و مهدى امت من است او شبیه ترین مردم به من در شمایل و اقوال و افعال است. بعد از غیبتى طولانى و حیرتى گمراه کننده ظهور خواهد کرد آن گاه امر خدا را اعلان کرده و دین او را ظاهر خواهد نمود...)) .
امام على علیه السلام نیز از رسول خدا صلى الله علیه و آله روایت کرده که فرمود:ثم یغیب عنهم امامهم ما شاءالله و یکون له غیبتان اءحداهما اءطول من الاخرى... (3)؛ ((آن گاه امامشان از میان آنها تا هر زمان که خدا خواهد غایب خواهد شد. و براى او دو غیبت مقرر شده که یکى از آن دو از دیگرى طولانى تر است...)) .
جابر بن عبدالله انصارى از رسول خدا صلى الله علیه و آله پرسید:وللقائم من ولدک غیبة؟ قال: اءى و ربى. ثم قراء هذه الایة: ((و لیمحص الله الذین آمنوا و یمحق الکافرین (4))) (5)؛ ((آیا براى قائم از اولاد تو غیبت است؟ فرمود: آرى به خدا سوگند. آن گاه این آیه را قرائت نمود:و لیمحص الله الذین آمنوا و یمحق الکافرین.))
239: آیا امام على علیه السلام به غیبت حصرت مهدى علیه السلام اشاره کرده است؟
آرى، در بسیارى از روایات به آن اشاره نموده است از جمله؛
صدوق رحمة الله علیه در حدیثى به سند خود از امیر المومنین علیه السلام نقل کرده که فرمود:للقائم منا غیبة امرها طویل کاءنى بالشیعة یجولون جولان النعم فى غیبته یطلبون المرعى فلا یجدونه الا فمن ثبت منهم على دینه ولم یقس قلبه لطول اءمد غیبة امامه فهو معى فى درجتى یوم القیامة... (6)؛ ((براى قائم از ما غیبتى است که زمان و مدت آن طولانى خواهد بود. گویا شیعه را مى بینم که به مانند گوسفندان متحیر و سرگردان به دنبال چراگاه مى گردد ولى آن را نمى یابد. آگاه باشید هر کس که در آن زمان بر دین خود ثابت قدم باشد و قلبش به جهت طولانى شدن مدت غیبت سخت نشود او با من و در مرتبه من در روز قیامت خواهد بود...))
240: آیا امام حسن علیه السلام از غیبت حصرت مهدى علیه السلام خبر داده است؟
شیخ صدوق رحمة الله علیه به سند خود در حدیثى نقل مى کند که امام حسن مجتبى علیه السلام بعد از مصالحه با معاویه و اعتراض برخى به آن حضرت در این جهت فرمود:و یحکم ما تدرون ما عملت، و الله الذى عملت خیر لشیعتى مما طلعت علیه الشمس او غربت، الا تعلمون انى امامکم مفترض الطاعة علیکم واحد سیدى شباب اهل الجنة بنص رسول الله صلى الله علیه و آله على؟ قالوا: بلى. قال: اءما علمتم ان الخضر علیه السلام لما خرق السفینة و اقام الجدار و قتل الغلام کان ذلک سخطا لموسى بن عمران علیه السلام اذا خفى علیه وجه الحکمة فى ذلک و کان ذلک عند الله تعالى ذکره حکمة و صوابا. اما علمتم انه ما منا احد الا و یقع فى عنقه بیعة لطاغیة زمانه الا القائم الذى یصلى روح الله عیسى بن مریم علیه السلام خلفه فان الله عزو جل یخفى ولادته و یغیب شخصه لئلا یکون لاحد فى عنقه بیعة اذا خرج ذلک التاسع من ولد اخى الحسین بن سیدة الاماء یطیل الله عمره فى غیبته ثم یظهره بقدرته فى صورة شآب دون اربعین سنة ذلک لیعلم ان الله على کل شى ء قدیر (7)؛ ((واى بر شما نمى دانید که من چه کردم به خدا سوگند آنچه را من انجام دادم براى شیعیان از آنچه خورشید بر او طلوع و غروب کرده بهتر است. آیا نمى دانید که من امام شما هستم که اطاعتم بر شما واجب است؟ آیا من یکى از دو آقاى جوانان اهل بهشت به تصریح رسول خدا صلى الله علیه و آله نیستم؟ گفتند: آرى. فرمود: آیا نمى دانید خضر علیه السلام هنگامى که کشتى را سوراخ و دیوار را برپا و غلام را کشت، مورد غضب موسى بن عمران قرار گرفت به جهت آنکه حکمت آن را نمى دانست. ولى این امر نزد خداوند متعال مطابق حکمت و صواب بود. آیا نمى دانید که هر یک از ما بر گردن خود بیعت طاغوت زمان خود را داریم، جز قائمى که عیسى بن مریم علیه السلام پشت سر او نماز مى گزارد. خداوند عزوجل ولادت او را مخفى خواهد نمود و شخصش را غایب خواهد کرد تا آنکه بر گردن او از جانب هیچ کس هنگام خروج بیعت نباشد او نهمین از اولاد برادرم حسین و فرزند بهترین زنان است. خداوند عمر او را در غیبتش طولانى خواهد گرداند آن گاه او را به قدرت خود در صورت جوانى کمتر از چهل سال ظاهر خواهد نمود، تا دانسته شود که خداوند بر هر کارى قدرتمند است)).
241: آیا امام حسین علیه السلام از غیبت فرزندش مهدى علیه السلام خبر داده است؟
صدوق رحمة الله علیه به سند خود از امام حسین علیه السلام نقل کرده که فرمود:فى التاسع من ولدى سنة من یوسف و سنة من موسى بن عمران علیه السلام و هو قآئمنا اهل البیت یصلح الله تبارک و تعالى امره فى لیلة واحدة (8)؛ ((در نهمین از فرزندانم سنتى از یوسف و سنتى از موسى بن عمران است و او قائم ما اهل بیت مى باشد که خداوند تبارک و تعالى امر او را در یک شب اصلاح خواهد نمود)) .
و نیز امام حسین علیه السلام نقل کرده که فرمود:قائم هذه الامة هو التاسع من ولدى و هو صاحب الغیبة (9)؛ ((قائم این امت همان نهمین از اولاد من است و او صاحب غیبت مى باشد...)).
و نیز فرمود:... له غیبة یرتد فیها اقوام و یثبت على الدین فیها آخرون... (10)؛ ((... براى او غیبتى است که اقوامى در آن مرتد شده و گروهى دیگر بر دین ثابت خواهند بود...)) .
242: آیا امام سجاد علیه السلام از غیبت فرزندش مهدى علیه السلام خبر داده است؟
شیخ صدوق رحمة الله علیه به سندش از امام زین العابدین علیه السلام نقل کرده که فرمود:تمتد الغیبة بولى الله الثانى عشر من اوصیاء رسول الله و الائمة بعده علیهم السلام. یا ابا خالد ان اهل زمان غیبته القائلین بامامته و المنتظرین لظهوره افضل من اهل کل زمان، لان الله تبارک و تعالى اعطاهم من العقول و الافهام و المعرفة ما صارت به الغیبة عندهم بمنزلة المشاهدة... (11)؛ ((آن گاه غیبت به ولى خداى عزوجل دوازدهمین از اوصیاى رسول خدا و امامان بعد از او امتداد مى یابد، اى ابا خالد همانا اهل زمان غیبت او که به امامتش قائلند و منتظر ظهور او مى باشند افضل از اهل هر زمان هستند زیرا خداوند تبارک و تعالى به آنها چنان عقل و فهم و معرفتى داده که غیبت نزد آنان به منزله حضور و مشاهده است...)) .
243: آیا امام باقر علیه السلام از غیبت حضرت مهدى علیه السلام خبر داده است؟
صدوق رحمة الله علیه به سند خود از امام باقر علیه السلام روایت کرده که فرمود:یاتى على الناس ‍ زمان یغیب عنهم امامهم فیا طوبى للثابتین على امرنا فى ذلک الزمان اءن اءدنى ما یکون لهم من الثواب اءن ینادیهم البارى جل جلاله فیقول عبادى امائى آمنتم بسرى و صدقتم بغیبى فاءبشروا بحسن الثواب منى... (12)؛ ((زمانى بر مردم بیاید که امامشان از آنها غایب گردد پس خوشا به حال کسانى که بر امر ما در آن زمان ثابت قدم باشند. همانا کمترین ثوابى که براى آنها در نظر گرفته شده این است که خداوند بارى جل جلاله مى فرماید: اى بنده ها و کنیزان من به سّر من ایمان آوردید و غیب مرا تصدیق کردید بشارت باد شما را به حسن ثواب از جانب من...)) .
244: آیا امام صادق علیه السلام از غیبت حضرت مهدى علیه السلام خبر داده است؟
امام صادق علیه السلام در حدیثى فرمود:الخامس من ولد السابع یغیب عنکم شخصه (13)؛ ((پنجمین از اولاد هفتمین کسى است که شخصش از شما غایب خواهد شد)) .
و نیز فرمود:اما والله لیغیبن عنکم مهدیکم حتى یقول الجاهل منکم ما لله فى آل محمد حاجة (14)؛ ((آگاه باشید به خدا سوگند که مهدى شما از بین شما غایب خواهد شد تا اینکه جاهل از شما مى گوید: خداوند احتیاجى به آل محمد ندارد...)) .
و نیز فرمود:ان الغیبة ستقع بالسادس من ولدى و هو الثانى عشر من الائمه الهداة بعد رسول الله صلى الله علیه و آله اولهم امیر المومنین على بن ابى طالب و آخرهم القائم بالحق بقیة الله فى الارض... (15)؛ ((... همانا غیبت در ششمین از فرزندانم واقع خواهد شد.و او دوازدهمین از امامان هدایت بعد از رسول خداست که اول آنها امیر المومنین على بن ابى طالب و آخر آنها قائم به حق بقیة الله در روى زمین است...)) .
و نیز فرمود:ان اللقائم غیبة قبل ان یقوم (16)؛ ((همانا براى قائم غیبتى قبل از قیام است)) .
245: آیا امام کاظم علیه السلام از غیبت حضرت مهدى علیه السلام خبر داده است؟
امام کاظم علیه السلام فرمود:اذا فقد الخامس من ولد السابع فالله الله فى ادیانکم لا یزیلنکم احد عنها، ا بنى! انه لابد لصاحب هذا الامر من غیبتة... (17)؛ ((هنگامى که پنجمین از اولاد هفتمین مفقود شد پس خدا را خدا را در ادیانتان، کسى شما را از آن جدا نکند، اى فرزندم! همانا به طور حتم براى صاحب این امر غیبتى است...)).
یونس بن عبدالرحمن مى گوید: من بر موسى بن جعفر علیه السلام وارد شدم و عرض کردم: اى فرزند رسول خدا آیا شما قائم به حق مى باشید؟ فرمود:انا القائم باحق و لکن القائم الذى یطهر الارض من اءعدآء الله عزوجل و یملاها عدلا کما ملئت جورا و ظلما هو الخامس من ولدى له غیبة یطول اءمدها خوفا على نفسه... (18)؛ ((من قائم به حقم، ولى قائمى که زمین را از دشمنان خداوند عزوجل پاک کرده و آن را پر از عدالت خواهد نمود آن گونه که پر از ظلم و جور شده باشد همان پنجمین نفر از اولاد من است براى او غیبتى طولانى است زیرا بر جان او خطر است...)) .
و نیز در بیان قول خداوند متعالو اسبغ علیکم نعمه ظاهرة و باطنة (19) فرمود:النعمه الظاهرة الامام الظاهر و الباطنة الامام الغائب فقلت له: و یکون فى الائمة من یغیب؟ قال: نعم، یغیب عن ابصار الناس شخصه و لا یغیب عن قلوب المومنین ذکره و هو الثانى عشر منا... (20)؛ ((نعمت ظاهر امام ظاهر و نعمت باطن امام غایب است. راوى مى گوید: به حضرت عرض کردم: آیا در میان ائمه کسى غایب مى شود؟ فرمود: آرى شخصش از چشمان مردم غایب مى گردد ولى از قلوب مومنان غایب نمى گردد و او دوازدهمین از ما مى باشد...)) .
246: آیا امام رضا علیه السلام از غیبت حضرت مهدى علیه السلام خبر داده است؟
صدوق رحمة الله علیه به سندش از امام رضا علیه السلام نقل کرده که فرمود:الرابع من ولدى ابن سیدة الاماء یطهر الله به الارض من کل جور و یقدسها من کل ظلم، و هو الذى یشک الناس فى ولادته و هو صاحب الغیبتة قبل خروجه... (21)؛ ((... چهارمین از اولاد من که فرزند بهترین زنان است خداوند به واسطه او زمین را از هر ظلمى پاک و پیراسته خواهد نمود و او کسى است که مردم در ولادتش شک خواهند کرد و اوست صاحب غیبت قبل از خروجش...)) .
و نیز به دعبل فرمود:... یا دعبل! الامام بعدى محمد ابنى و بعد محمد ابنه على و بعد على ابنه الحسن و بعد الحسن ابنه الحجة المنتظر فى غیبته... (22)؛ ((... اى دعبل! امام بعد از من محمد فرزند من است. و بعد از محمد فرزندش على و بعد از على فرزندش حسن و بعد از حسن فرزندش حجت قائم است. کسى که در غیتبش به انتظار او مى نشیند...)).