فدک در فراز و نشیب ، جایگاه شاهدان مسئله فدک ، چرا ابوبکر شهادت شاهدان را نمى پذیرد؟

چرا ابوبکر شهادت شاهدان را نمى پذیرد؟

اکنون بار دیگر ماجرا را با دقّت مورد توجّه قرار مى دهیم. البتّه «باید بى طرف باشیم». مى پرسیم: چرا ابوبکر شهادت آن ها را رد کرد؟ پاسخ این پرسش را در سخنان علما جست و جو مى نماییم.
سعدالدین تفتازانى به هنگام بیان ایرادهاى وارده بر امامت ابوبکر مى گوید:
یکى دیگر از ایرادهاى وارده این است که ابوبکر مانع تصرّف فاطمه علیها السلام در فدک شد. فدک روستایى در نزدیک خیبر بود که على رغم این که فاطمه علیها السلام ادّعا مى کرد که پیامبر صلى اللّه علیه وآله آن را به او بخشیده و واگذار نموده است على علیه السلام و اُمّ ایمن نیز بر این موضوع گواهى دادند; ابوبکر سخن آنان را نپذیرفت، امّا ادّعاى همسران پیامبر صلى اللّه علیه وآله درباره مالکیت خانه را بدون شاهد قبول کرد.
بدیهى است که این گونه ستم و روى گردانى از حق، شایسته امام و رهبر نیست. از همین رو عمر بن عبدالعزیز در دوران خلافتش فدک را از مروانیان ستانده و به فرزندان فاطمه علیها السلام باز گرداند.
آن گاه تفتازانى این اشکال را چنین پاسخ مى دهد:
پاسخ این است که بر فرض که صحّت و درستى ماجرا را بپذیریم، باز هم بر حاکم لازم نیست که شهادت یک مرد و یک زن را بپذیرد، گرچه فرض کنیم که ادّعاکننده و شاهد، عصمت داشته باشند(1).
شریف جرجانى نیز در این مورد مى گوید:
شاید ابوبکر معتقد بود که براى حکم در این موضوع، شاهد و سوگند لازم نیست(2).
ما در پاسخ این دو نفر و کسانى که این گونه مى اندیشند مى گوییم:
ما از عصمت ثابت شده و یقینى امیر مؤمنان على علیه السلام و حضرت زهرا علیها السلام نیز صرف نظر مى کنیم، زیرا برخى از کسانى که به امامت ابوبکر معتقدند، در این موضوع تردید دارند، با این حال مى گوییم:
ابوبکر مى توانست تنها با شهادت امیر مؤمنان على علیه السلام در این قضیّه حکم کند، همچنان که پیامبر خدا صلى اللّه علیه وآله فقط با گواهى خزیمة بن ثابت حکم فرمود و او به «ذو الشهادتین» ملقّب شد(3).
در مورد دیگر آن گرامى فقط با گواهى عبداللّه بن عمر قضاوت نمود(4).
آیا مقام امیر مؤمنان على علیه السلام از خُزَیمه و عبداللّه بن عمر هم کمتر بود؟!
اگر ابوبکر در این مسئله از رسول خدا صلى اللّه علیه وآله پیروى مى کرد چه زیان مى دید؟
دیگر این که بر طبق احکام قضاوت، ابوبکر مى توانست علاوه بر شهادت امیر مؤمنان على علیه السلام از فاطمه علیها السلام نیز سوگند بخواهد، همچنان که در زمان رسول خدا صلى اللّه علیه وآله در ماجرایى که فقط یک شاهد داشت، جبرئیل به نزد آن گرامى فرود آمد(5) و حکم آورد که به همان یک شاهد و با سوگند دادن مدّعى قضاوت نماید و ایشان نیز همان گونه حکم کرد(6). پس چرا ابوبکر این گونه عمل نکرد؟

(1) شرح المقاصد: 5 / 278 و 279.
(2) شرح المواقف: 8 / 356.
(3) سنن ابى داوود: 3 / 306 حدیث 3607.
(4) جامع الاصول: 10 / 187 حدیث 7686. در این منبع آمده است: بُخارى روایت مى کند که مروان بن حکم همان فردى است که در داورى فقط شهادت عبداللّه بن عمر را پذیرفت، نه پیامبر صلى اللّه علیه وآله.
(5) کنز العمّال: 5 / 585 حدیث 14040.
(6) جامع الاصول: 10 / 184 و 185 حدیث هاى 7681 ـ 7685. این حدیث را مالک، مسلم، ابو داوود و تِرمذى نقل کرده اند.