به یاد آن که مذهب حق یادگار ، نمونه اى از کلام آن حضرت در عدل

به یاد آن که مذهب حق یادگار

نمونه اى از کلام آن حضرت در عدل

امام ششم فرمود:

« ... اما توحید آن است که بر پروردگار خود روا ندارى آنچه را که بر خود روا مى دارى، و اما عدل آن است که آنچه تو را به آن ملامت کرده به خالق خود نسبت ندهى »(^۱).

مختصرى از شرح کلام آن حضرت (علیه السلام) در توحید در بحث توحید گذشت، و شرح کلام حضرت (علیه السلام) در عدل این است که هر انسانى به فطرت خود حُسن عدل و قبح ظلم را درک مى کند، حتى اگر ظلم را به ظالم نسبت بدهند از این نسبت متنفّر است، و اگر او را به عدل و داد یاد کنند مسرور و مبتهج است، همچنان که اگر مجرمى که تمام همّتش رسیدن به آرزوى باطل خویش است، در صورتى که قاضى به نفع او ـ به جهت طمع یا ترس ـ حکم کند، هرچند آن مجرم به هوى و هوس خود از قاضى راضى و خوشنود است، ولى به عقل و فطرتش به زشتىِ کار قاضى و پستى و دنائت نفس او قضاوت مى کند; و اگر قاضى بدون طمع به مال او و ترس از قدرت او به ضرر آن مجرم به میزان حق و عدل حکم کند، هرچند آن مجرم بر قاضى غضبناک است، و لکن عقل و فطرت او به قاضى به دیده احترام و به قضاوت او به نظر تحسین و تمجید مى نگرد.

خداوندى که آدمى را بر این فطرت آفریده، و چراغ عقلى را که به نور آن حُسنِ عدل و قبح ظلم را مى بیند در وجود او روشن کرده، و او را به عدل ستوده و بر ظلم ملامت کرده است، چگونه ممکن است، خود به آن چه که خلق را به آن ملامت کرده، متصف باشد.

به این دلیل خداوند عادل است و ظالم نیست.

۲ ـ امام ششم به هشام بن حکم فرمود:

« الا اعطیک جملة فى العدل والتوحید؟ قال: بلى، جعلت فداک. قال: من العدل ان لا تتّهمه و من التوحید ان لا تتوهّمه »(^۲).

شرح کلام آن حضرت در عدل این است که منشأ ظلم، یا جهل به قبح ظلم است، و یا عجز و ناتوانى از رسیدن به هدف به وسیله حق و عدل است، و ظالم به جهت همین عجز است که به ابزار ظلم متوسل مى شود ; بر خداوند متعال جهل و عجز محال است، زیرا که جهل و عجز نقص است، و ترکیب از کمال و نقص بر خداوند واحد و أحد محال است.

بنابراین علم او به هر چیز، و قدرت او بر هر چیز، و حکمت او در هر چیز، ایجاب مى کند که منزه از ظلم، و عادل در آفرینش باشد : ( شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُو لاَ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلَـئِکَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَآئِمَـما بِالْقِسْطِ )(^۳) ، و همچنین در حساب بندگانش در روز جزا عادل باشد : ( قُضِىَ بَینَهُم بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لاَ یظْـلَمُونَ )(^۴) .

و چون تهمت آن است که عیبى را که در کسى نیست به او نسبت بدهند، و کسى که به خداوند علیم و قادر و حکیم نسبت ظلم مى دهد، تهمتِ جهل یا عجز یا سفاهت به خدا مى زند، از این جهت امام ششم (علیه السلام) فرمود: ایمان به عدل آن است که خدا را متهم نکنى.