این ایام در آستانه فاطمیه قرار دارد و نکته مهمی که درباره شخصیت عظیم الشأن حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها وجود دارد، حدیث شریفی است که منسوب به وجود مقدس امام حسن عسکری علیه السلام است که ایشان فرمودند:«نحن حججُ اللَّه على خلقه و جدّتنا فاطمة حجةُ اللَّه علینا».[1] یعنی فاطمه زهرا سلام الله علیها خود، حجت بر ائمهای هستند در حالی که آن بزرگواران هر یک حجتهای الهی میباشند.
این تعبیر، بیان بزرگی درباره آن حضرت است و عظمت این بیان را کسی درک میکند که مقام، منسب و شأن امامت را به قدر وسع خود فهمیده باشد. این واقعیت که فاطمه زهرا سلام الله علیها حجت بر امام معصوم باشد به آن سبب است که اساس اسلام و بقایی آن در اختیار حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است؛ چرا که اگر مجاهدات و تلاشهای ایشان در دو ماه پس از رحلت نبی اکرم اسلام صلی الله علیه و آله نبود و نیز اگر موضعگیریهای خاص ایشان و آن نحوه مبارزات ایشان نبود، وجود مقدس علی بن ابی طالب علیه السلام نیز در آن توطئهها نادیده گرفته میشد.
دین مبین اسلام با ارزشهای اصیل آن، و با زحمات پیغمبر گرامی صلی الله علیه و آله به مردم عرضه گردید، و البته در همان زمان، دشمنان برای نابودی این دین، توطئه میکردند و بارها در فرصتهای مختلف مانند واقعه عقبه، که برخی افراد که نامشان فاش نشد، قصد ترور پیامبر را داشتند، ولی مکر و کید آنان ناکام بود، تا آنکه فرصت این کار را برای پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله مناسب دیدند. بنابراین، نقشه آنها عوض شد؛ زیرا آنها فهمیدند که دین اسلام قابل تغییر نیست و این توطئهها نمیتواند ارزشها را از دل مردم خارج کند، و از این رو، هر چند در ابتدای رحلت پیامبر برخی افراد مانند ابوسفیان به طور صوری خواستار بیعت با علی علیه السلام شدند، ولی در دل طرح و نقشه دیگری را داشتند؛ یعنی برنامهای ریختند که متاسفانه برنامه موفقی هم شد و آن برنامه، این بود که در عین اینکه اسلام باشد، توحید، نماز، حج و خلاصه ظواهر آن محفوظ باشد، اما هویت آن تهی گردد، و به گونهای اسلام را از محتوا، تهی کردند که انسان تاسف میخورد.
با این توضیح، نقش و اهمیت وجود مبارک حضرت زهرا سلام الله علیها و حرکت ایشان در آن زمان کاملا روشن میشود. ایشان، تنها فردی است که مقابل جریان مخالف، جانانه ایستاد و رئیس حکومت را در مسجد به محاکمه کشاند و علی رغم آن سن و سال، خطبه بسیار غرا و محکمی را در آنجا ایراد فرمود. حضرت در این خطبه، مسئله خلافت را همانند شتر لنگی میدانند که آنان بر آن بار نهاده و خود نیز بر آن سوار شدهاند در حالی که جاده سنگلاخ و پر پیچ و خمی در راه است و البته، این شتر به مقصد نمیرسد. ایشان شمشیرهای کند شده پس از رحلت نبی اکرم صلی الله علیه و آله را توبیخ میکنند؛ شمشیرهایی که در زمان حیات مبارک رسول گرامی کار را به طور جدی به جلو میبردند، اما اکنون آن را به شوخی برگذار میکنند.[2] یعنی بحث صرفا، بر سر این نیست که علی را کنار گذاشتند و فرد دیگری را سر کار آوردند، بلکه بحث بر سر این جهت است که این حرکت به استبداد ختم میشود، نه مسئله خلافت. همچنین این حرکت، شمشیرهای تیز و برنده را بالای سر مردم همیشه به عنوان حکومت نگه خواهد داشت. این انذاری بود که فاطمه زهرا سلام الله علیها خطر آن را به آنان اعلام کرد و اگر این انذارها و آن فریاد فاطمه نبود، قطعا، حرکت اصیل و غیر انحرافی اسلامی در طول تاریخ گم شده بود.
امروز، با این اوصاف چگونه این بیداری اسلامی در مصر و تونس میتواند اتفاق افتد و چگونه میخواهد خودش را عرضه کند. اهل سنت با همه گرایشهایی که دارند با تفسیری که از آیه شریفه «أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ»[3] دارند بر این باورند که اولی الامر، هر فردی است که به هر نحوی، چه با زور و قدرت یا از هر راه دیگری، بر کشور تسلط پیدا کند. این شخص ولی امر است؛ چرا که اولی الامر یعنی صاحب قدرت و حاکم و آن کسی که زمام امور در دست اوست؛ چرا که آنها جز از این طریق، نمیتوانستند به قدرت رسیدن خلفای قبلی را، توجیح کنند. حال، کسی که منطقش این است چگونه میتواند علیه حکومت خود شورش کند؟
یکی از مفتیان سعودی گفته بود که حسنی مبارک، اولی الامر بود و اطاعتش واجب بود، لذا، کسی حق نداشت او را کنار بزند. باری، این منطقی است که امروزه، به عنوان اسلام در دنیا عرضه میشود؛ در حالی که پیغمبر اکرم و دین اسلام، نه برای تحکیم ارزشهای جاهلی، بلکه برای آن آمده بودند که با فاسدان و زورگویان و حاکمان ظالم مبارزه کند و از این طریق اسلام به مردم و مستضعفین خدمتی کند.
ثمره حرکت فاطمه زهرا سلام الله علیها آن بوده که این خط اصیل، یعنی ارزشهای حقیقی که پیغمبر از لسان وحی شنیده بود، امروز و بعد ازگذشت 1400 سال، به دست ما رسیده است. بنابراین، فاطمه زهرا سلام الله علیها معمار این حرکت است. در صحیح بخاری نقل شده که وقتی فاطمه زهرا شهید شد، وجاهت و حیثیتی که امیرالمومنین علیه السلام به اعتبار فاطمه زهرا داشت، و کفه سنگینی پیدا کرده بود، کم شد. چرا که مردم اعتباری برای فاطمه زهرا قائل بودند. ولی توطئهها به گونهای سازماندهی شد که بعد از 1400 سال، هنوز حرکت ابوسفیانی (یعنی جاهلیت در لباس اسلام، اسلام جاهلی، اسلام اموی، اسلام ابوسفیانی) هم در دست این وهابیها و سلفیها عیناً اجرا میشود. در این منطق، صحبت از ارزشها نیست، بلکه سخن در آن است که من باید به هر قیمتی که شده، حاکم باشم. بنی امیه و بنی عباس هم همین کار را کرده بودند و این باید در صفحات تاریخ با تامل نگریسته شود.
البته، در دوران اخیر مرحوم آیت الله العظمی بروجردی، تلاش فراوانی داشت که حرکت تقریب را که با فتوای شیخ شلتوت ادامه یافت، به نقطه نهایی برساند، ولی متاسفانه این حرکت عقیم ماند و آقای طنطاوی شیخ الازهر در بحرین به من گفت که چرا شما کار آیت الله بروجردی را دنبال نکردید. اگر مجلس تقریب در قاهره میماند، امروز زمام امر اهل سنت به دست وهابی نیفتاده بود.
به هر حال، نه تنها سخن حضرت عسکری علیه السلام صحیح است که فرمودند حضرت زهرا سلام الله علیها حجت بر حجج الهی است، بلکه امیرالمومنین علی بن ابی طالب نیز وامدار شخصیت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها هستند؛ بلکه شیعه و حرکت اسلامی وامدار ایشان است. و لذا، اگر حرکت اسلامی به شکل اصیلش میخواهد شکل بگیرد بی نام فاطمه زهرا سلام الله علیها ممکن نیست. اصلا بیداری اسلامی بدون علی و فاطمه معنا ندارد.
بنابراین، بزرگداشت فاطمه زهرا سلام الله علیها و اقداماتی که بزرگان ما، همانند حضرت آیت الله العظمی آقای وحید روحی فداه انجام میدهند و به نشانه تعظیم شعائر فاطمی، دسته عزاداری در خیابان راه میاندازند و حرکت میکنند، این در واقع یک انجام وظیفهای است که در مقابل خدمات آن گوهر یکتای الهی در دفاع از ولایت تبلور یافته است و نشانه وامداری شیعیان به آن شخصیت است؛ چرا که اگر فاطمه زهرا سلام الله علیها نبود، معارف امام صادق علیه السلام و حوزه امام صادق نیز وجود نداشت. ولی این واقعتی است که متاسفانه به آن پرداخته نشده است.
آیت الله العظمی بروجردی اعلی الله مقامه وقتی به بحث عمر عایشه رسیده بودند، یک مرتبه شروع به گریه کردند و فرمودند مادر ما، فاطمه زهرا سلام الله علیها فقط 18 سال عمر داشت، و در این سن کم و در این مدت کوتاهِ آخر عمر حضرت بعد از رحلت رسول گرامی اسلام که از 45 روز کمتر نبوده و از 95 روز نیز بیشتر نشده است، حرکت بسیار عظیمی برای دفاع از ولایت انجام دادند، به ویژه با قبر مخفی ایشان، علامت سوالی را جلوی اسلام جاهلی بگذارند تا هر کسی که به این واقعه برخورد کند، مجبور است مراجعه و تحقیق کند.
آنها میخواستند شخصیت فاطمه و علی، از مغز و فکر مردم فراموش شوند. دشمنان، علی رغم تلاشها و امتیازات فراوانی که وجود مقدس امیرالمومنین علیه السلام داشت و در زمان پیغمبر، در جنگ خندق، در جنگ بدر، در جنگ احد، حاضر بود، ایشان را تا 60 سال در منابرشان لعن می کردند، تا جایی که یک روز، عبدالله بن عباس کاتب معاویه به او اعتراض کرد که این کار بس است چرا که علی بن ابی طالب از دنیا رفته است. و در واقع، این افرادی که از ناحیه تو بالای منبر علی را لعن میکنند، خود این منبرها را علی سرپا کرده است و انصاف نیست با علی اینگونه رفتار شود.
البته، حرکت اصیل اسلامی، امروزه در حال تثبیت است، و آنها نتوانستند آن را محو کنند، نه امام حسین علیه السلام محو شد و نه انفجارها اثر و تهدیدات کرد. آنها هرقدر که تهدید کردند جمعیت زائرین حسینی بیشتر شد و این چراغی است که او برافروخت: « إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ».[4]
فریاد فاطمه زهرا سلام الله علیها هنوز بلند است و ندای ایشان، امروز هم مخاطب دارد و شیعه را معرفی میکند و لذا شیعه یک اسلام جدا شده نیست که فقط در زمان امام صادق علیه السلام درست شده باشد، بلکه اسلام اصیل همان شیعه است. البته، به تعبیر شهید صدر، که شاید اشتباه در ترجمه باشد، گفته شده که شیعه مولود طبیعی اسلام است ولی ما با این جمله مخالفیم؛ چرا که شیعه مولود نیست، بلکه شیعه عین همان چیزی است که پیغمبر آورده است و فاطمه زهرا با تلاش خود، آن اصالت را تا به امروز برای ما حفظ کرده و اینک این معارف اسلامی به دست ما رسیده است.
بنابراین، فاطمه زهرا حق بزرگی بر جامعه شیعه و حتی جامعه اسلامی دارد و ما اگر بخواهیم الگویی برای اسلام معرفی کنیم، باید بگوییم که فاطمه زهرا سلام الله علیها همانند علی ابن ابی طالب علیه السلام بهترین الگو است. چرا که فاطمه زهرا سلام الله علیها حجت بر ائمه طاهرین بود. در مقابل، معاویه الگویی نیست که ما برای معرفی اسلام به آن اشاره کنیم یا یزید، هارون الرشید و کاخهای هزار و یک شب بغداد الگو اسلام نیستند
البته، با توجه به آنکه معرِف باید اجلا از معرَف باشد، ما نمیتوانیم، شخصیت فاطمه زهرا سلام الله علیها را با آن سعه وجودی به خوبی درک کنیم:
گر بریزی بحر را در کوزهای چند گنجد قسمت یک کوزهای
در پایان مجددا، از همه عزیزان مخصوصا آقای مسجد جامعی تشکر میکنم و امیدوارم خداوند شما را بیشتر از این حرکات که تا به حال انجام شده و در این اهداف بلند، موفق بدارد. والسلام.
[1] . اطیب البیان فی تفسیر القران، ج 13، ص 225
[2] . ر.ک: معانی الاخبار، ص 355.
[3] . سوره نساء، آیه 59.
[4] . سوره حجر، آیه 9.