کتاب :: موعود شناسی و پاسخ به شبهات

: آیا ایجاد شک و شبهه در مسائل اعتقادى صحیح است؟

مسلما آنچه در ابتدا به نظر مى رسد این است که شک در دین، بد بوده و نشانه سیاهى قلب است؛ زیرا هدف این است که انسان به یقین برسد. ایمان بایستى تواءم با یقین باشد ولى شک و شبهه در جایى که دالان و معبر خوبى براى رسیدن به ایمان و یقین باشد پسندیده است. ایمان چیزى است که انسان باید به آن دسترسى پیدا کند، اما این ایمان از همان ابتدا در انسان وجود ندارد، زیرا تا شک نکند به یقین نمى رسد. قرآن مى خواهد که در اعتقادات وراثتى انسان شک ایجاد کند تا او را به یقین برساند. لذا مى فرماید:اءولو کان آباؤ هم لا یعقلون شیئا و لا یهتدون (1)؛ ((آیا بایست آنها تابع پدران باشند در صورتى که آنها بى عقل و نادان بودند.))   
شهید مطهرى مى فرماید: ((... اگر این تشکیکات وارد جامعه نشود خطر است. اگر وارد نشود کم کم مردم آن حالت دینى شان رو به تحجر، و نه تحجر که رو به عفونت مى رود. درست مثل آب کاملا صافى که آن را در حوض قرار مى دهیم و اگر مدتى بماند مى گندد. اگر در مردم یک حالت آرامشى باشد و بر معتقدات دین و مذهبى تازیانه شک نخورد در آن صورت عوام پیشتاز آن معتقدات مى شوند. وقتى عوام پیشتاز بشوند دائم از خودشان چیزى مى سازند...)).(2)
ولى برخى شک ها نوعى بیمارى است، مانند وسوسه، شک کثیرالشک در نماز، وضو و سایر عبادات و طهارت و نجاست. این گونه شک ها و شبهه ها نوعى بیمارى و مرض است. زیاد شک کردن نوعى بیمارى است.

2: آیا خداوند ضمانت کرده شخص حقیقت جو را به حقیقت برساند؟

انسانها در دوران زندگى خود معمولا از نظر شک و شبهه دچار بحران مى شوند، اینجاست که انسان وضع حساسى پیدا مى کند، مخصوصا هنگامى که با مجموعه اى از افکار و عقاید و آراى مخالف محیط خود و گاهى نیز با تبلیغات از راه هاى گوناگون مواجه گردد. لذا اگر واقعا حقیقت جو باشد خداوند او را راهنمایى خواهد کرد. خداوند متعال مى فرماید:والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا (3)؛ ((و کسانى که در راه ما جهاد و کوشش کنند البته ما آنها راه به راه هایمان هدایت خواهیم کرد.))
ولى این بدان معنا نیست که علما و دانشمندان هیچ وظیفه اى نداند، بلکه وظیفه سنگینى بر دوش آنان است و باید به هر نحو ممکن توجیه گر عقلایى شک ها و شبهه ها باشند تا مردم خصوصا نسل جوان به سر منزل یقین برسند.

3: وظیفه ما در برابر شبهات چیست؟

برخى معتقدند انسان در هر سن و معلوماتى که باشد بى هیچ قید و شرطى مى تواند به هر سخنى گوش فرا دهد. اینان به آیه شریفه:فبشر عباد الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه (4)؛ تمسک میکنند. در صورتى که آیه شریفه در مورد اندیشمندان و صاحب نظرانى است که قدرت و توان تشخیص ((قول احسن)) را دارند نه هر کسى در هر سن و سال و سطحى از معلومات میتواند این چنین باشد. چنان که در ادامه آیه ى شریفه مى فرماید:اولئک الذین هداهم الله و اولئک هم اولواالالباب (5)؛ ((آنان کسانى اند که خدا هدایتشان کرده و آنان خردمندان و صاحبان مغز و عقل اند.))
بنابراین تا وقتى که انسان اعتقادهایش را از منابع موثق و معتبر محکم نکرده و قدرت پاسخگویى به شبهات را ندارد، نباید در این وادى قدم بگذارد. انسان باید زمان شناس باشد، براى حال و آینده اش برنامه ریزى کند؛ نه اینکه بنشیند و هنگامى که با شبهات بنیان کن و تبلیغات مسموم روبه رو شد به فکر چاره اى، بیفتد بلکه مانند واکسنى که براى پیشگیرى امراض به کودکان تزریق مى کنند ما نیز با طرح شبهات و جواب آنها به طور فشرده اطلاعى از آنها داشته باشیم تا هنگام مواجه با مخالفان خود را نباخته و توان جواب گویى را داشته باشیم.
امام صادق علیه السلام فرمود:العالم بزمانه لا تهجم علیه اللوابس (6)؛ ((کسى که زمان شناس است شبهات بر او هجوم نخواهد آورد.))
امام على صحیح فرمود:من عرف الایام لم یغفل عن الاستعداد (7)؛ ((هر کسى که روزگار خود را شناخته و زمان شناس باشد از آمادگى غافل نخواهد شد.))
---------------------------
1-سوره بقره، آیه 170.
2-فصلنامه مطهر، شماره صفر، ص 34 و 35.
3-سوره عنکبوت، آیه 69.
4-سوره زمر، آیه 17 و 18.
5-سوره زمر، آیه 18.
6-کافى، ج 1، ص 27، ح 29؛ تحف العقول، ص 356؛ بحار، ج 75، ص 269، ح 109.
7-کافى ج 8، ص 23، ح 4؛ امالى، شیخ صدوق، ص 400، ح 9- توحید، ص 74، ح 27؛ تحف العقول، ص 98- بحار، ج 74، ص 287، ح 1.
-----------------------
علی اصغر رضوانی