سخنان پندآموز رسول خدا (ص)

شناخت‌ و ادای‌ حق‌ مسلمان‌

قال‌ رسول‌ الله صلی الله علیه و آله وسلم :

«خداوند در روز قیامت‌ می‌فرماید: ای‌ انسان، بیمار شدم‌ و عیادتم‌ نکردی!... انسان‌ می‌گوید: پروردگارا! چگونه‌ ترا عیادت‌ می‌کردم‌ که‌ تو پروردگار جهانیانی؟ خداوند می‌فرماید: بنده‌ام‌ بیمار بود و تو عیادتش‌ نکردی. مگر نمی‌دانی‌ که‌ اگر او را عیادت‌ می‌کردی، مرا آن‌ جا می‌یافتی؟! ای‌ انسان، از تو غذا خواستم‌ و ندادی! انسان‌ می‌گوید: پروردگارا چگونه‌ به‌ تو غذا می‌دادم، در حالی‌ که‌ تو پروردگار جهانیانی؟!

 می‌فرماید: مگر فلان‌ بنده‌ام‌ غذا نخواست‌ و تو ندادی؟ آیا نمی‌دانی‌ که‌ اگر به‌ او غذا می‌دادی، پاداشش‌ را نزد من‌ می‌یافتی؟! ای‌ انسان، آب‌ خواستم‌ و آبم‌ ندادی؟! انسان‌ می‌گوید: پروردگارا! چگونه‌ به‌ تو آب‌ می‌دادم‌ در حالی‌ که‌ تو پروردگار جهانیانی. خداوند می‌فرماید: فلان‌ بنده‌ام‌ آب‌ خواست‌ و تو ندادی. مگر نمی‌دانی‌ که‌ اگر آبش‌ می‌دادی، پاداشش‌ را نزد من‌ می‌یافتی؟!»

َ«لِلمُسلِمِ‌ عَلیَ‌ المُسلِمِ‌ خَمسٌ؛ یُسَلِمُ‌ عَلَیهِ‌ أذ‌ا لِقَیهُ‌ وَ‌ یُجیبُهُ‌ أذ‌ا دَ‌عاهُ‌ وَ‌ یَعُودُهُ‌ أذ‌ا مَرِضَ‌ وَ‌ یَتبَعُ‌ جِنازَتَهُ‌ أذ‌ا ماتَ‌ وَ‌ یُحِبُ‌ لَهُ‌ ما یُحِبُ‌ لِنَفسِهِ.»

«مسلمان‌ را بر مسلمان‌ پنج‌ حق‌ است؛ وقتی‌ او را می‌بیند به‌ او سلام‌ کند، اگر می‌خواندش‌ بپذیرد، وقتی‌ بیمار می‌شود به‌ عیادتش‌ برود، وقتی‌ می‌میرد او را تشییع‌ کند و هرچه‌ برای‌ خودش‌ می‌خواهد، برای‌ او نیز بخواهد.» َ«سه‌ نفر هستند که‌ هرکس‌ آنها را کوچک‌ بشمارد [و حقوقشان‌ را رعایت‌ نکند] منافق‌ است؛ کسی‌ که‌ موی‌ خود را در اسلام‌ سفیده‌ کرده‌ است، کسی‌ که‌ دانشمند است‌ و کسی‌ که‌ حکمران‌ عادلی‌ است.»

رعایت‌ حقوق‌ متقابل‌ زن‌ و شوهر

قال‌ رسول‌ الله صلی الله علیه و آله وسلم :

َ«این‌ که‌ به‌ زن‌ خود خدمت‌ می‌کنی، صدقه‌ است.»

َ«اگر می‌شد به‌ کسی‌ دستور هم‌ دهم‌ که‌ در پیش‌ انسان‌ سجده‌ کند، به‌ زنان‌ می‌گفتم‌ که‌ بر شوهران‌ خود سجده‌ کنند، از بس‌ که‌ خدا برای‌ شوهران، حق‌ بر گردن‌ زن‌ها گذاشته‌ است.»

َ«اگر زن‌ حق‌ شوهر را بداند، هنگام‌ شام‌ و نهار شوهر بر زمین‌ نمی‌نشیند، می‌ایستد تا تمام‌ شود.»

تعلیم‌ حکمت‌

قال‌ رسول‌ الله صلی الله علیه و آله وسلم :

«رَ‌أسُ‌ الحِکمَةِ‌ مخافَةَ‌ اللهِ‌ وَ‌ مَعرِفَةَ‌ اللهِ.»

«بنیان‌ حکمت‌ ترس‌ از خدا و شناخت‌ اوست.» َ«خداوند به‌ حکمت‌ و فضل‌ خویش، آسایش‌ و شادی‌ را در یقین‌ و رضا قرار داده‌ است‌ و غم‌ و اندوه‌ را در شک‌ و غضب‌ به‌ ودیعت‌ گذاشته‌ است.»

َ«هرکس‌ چهل‌ روز برای‌ خدا خالص‌ شود، چشمه‌های‌ حکمت‌ از قلبش‌ به‌ زبانش‌ جاری‌ می‌شود.»

حیا و شرم‌ پیشه‌ نمودن‌

قال‌ رسول‌ الله صلی الله علیه و آله وسلم :

«وقتی‌ که‌ خداوند بخواهد بنده‌ای‌ را هلاک‌ کند، شرم‌ را از او می‌گیرد و چون‌ شرم‌ از او گرفته‌ شود، متنفر و منفور می‌گردد و چون‌ چنین‌ شود، امانت‌ از او گرفته‌ شده‌ و راه‌ خیانت‌ را در پیش‌ می‌گیرد و دیگران‌ نیز به‌ او خیانت‌ می‌کنند و بدین‌ سان‌ رحمت‌ از او بر می‌خیزد و آنگه‌ مطرود و ملعون‌ می‌شود و طوق‌ اسلام‌ از گردنش‌ بیرون‌ می‌رود.»

َ«سِتَةُ‌ الأَشیأِ‌ تُحبَطُ‌ الأَ‌عمالَ؛ أَلأشتِغالُ‌ بِعُیُوبِ‌ الخَلقِ‌ وَ‌ قَسوَةُ‌ القَلبِ‌ وَ‌ حُبُ‌ الدُنیا وَ‌ قِلَةُ‌ الحَیأِ‌ وَ‌ طُولُ‌ الأَمَلِ‌ وَ‌ ظالِمٌ‌ لا یَنتَهی.»

«شش‌ چیز کارهای‌ نیک‌ را نابود می‌کند، پرداختن‌ به‌ عیوب‌ مردم، سنگدلی‌ کردن، محبت‌ دنیا، کم‌ بودن‌ حیا، آرزوی‌ دراز داشتن‌ و رها نکردن‌ ظلم.» َ«شرم‌ و ایمان‌ همنشین‌ یکدیگر هستند. اگر یکی‌ را بگرند دیگری‌ نیز با او می‌رود و اگر یکی‌ برخیزد دیگری‌ نیز بر می‌خیزد.»

دعا و ارتباط‌ با خدا

قال‌ رسول‌ الله صلی الله علیه و آله وسلم :

َ«دعای‌ پنج‌ نفر مستجاب‌ می‌شود، دعای‌ ستمدیده‌ای‌ که‌ یاوری‌ ندارد، دعای‌ زایر بیت‌ الله‌ الحرام‌ تا آنگاه‌ که‌ از حج‌ به‌ وطن‌ باز گردد، دعای‌ مجاهد تا آنگاه‌ که‌ به‌ وطن‌ باز گردد، دعای‌ بیمار تا آنگاه‌ که‌ شفا یابد و دعای‌ برادری‌ که‌ در غیبت‌ برادرش‌ او را دعا می‌کند و این‌ دعا از دیگر دعاها زودتر اجابت‌ می‌شود.»

َ«درهای‌ آسمان‌ را نیمه‌ شب‌ می‌گشایند و یکی‌ بانگ‌ می‌زند: آیا کسی‌ هست‌ که‌ دعا کند تا مستجاب‌ شود؟ آیا کسی‌ هست‌ که‌ چیزی‌ بخواهد تا داده‌ شود؟ آیا غمزده‌ای‌ هست‌ تا غمش‌ کم‌ گردد؟ در این‌ هنگام‌ هر مسلمانی‌ دعا کند، خداوند می‌پذیرد، مگر زن‌ زناکار و کسی‌ که‌ به‌ ظلم‌ مال‌ مردم‌ را می‌گیرد.»

َ«سه‌ جا هست‌ که‌ دعای‌ کسی‌ رد‌ نمی‌شود؛ بیابانی‌ که‌ مردی‌ در آنجا باشد و جز خدا کسی‌ را نبیند و برخیزد و نماز بگذارد. جنگی‌ که‌ مردی‌ با گروهی‌ در نبرد باشد و یارانش‌ بگریزند و او بماند و آخر شب‌ که‌ کسی‌ به‌ عبادت‌ برخیزد.»

 پرهیز از محبت‌ دنیا

قال‌ رسول‌ الله صلی الله علیه و آله وسلم :

َ«دنیا را به‌ دنیاداران‌ وا گذارید که‌ هرکس‌ از دنیا بیشتر از احتیاجش‌ برگیرد، در هلاکت‌ خویش‌ کوشیده‌ و خودش‌ بی‌ خبر است.»

َ«دو خصلت‌ است‌ که‌ اگر در کسی‌ باشد، خداوند نامش‌ را میان‌ شاکران‌ و صبوران‌ می‌نویسد: اول‌ اینکه‌ در کار دین‌ به‌ کسی‌ بنگرد و از کسی‌ پیروی‌ کند که‌ جایگاهش‌ بلندتر است‌ و دوم‌ این‌ که‌ در امور دنیا به‌ کسی‌ بنگرد که‌ از او پائین‌تر است‌ و خدا را شکر کند برای‌ آنچه‌ که‌ بیشتر دارد. خداوند چنین‌ انسانی‌ را در شمار صابران‌ می‌نویسد.»

َ«اگر بنده‌ به‌ آخرت‌ دل‌ بندد، خداوند متعال‌ بهترین‌ و برترین‌ دارایی‌ اش‌ را به‌ قدر کفاف‌اش‌ می‌کند و ثروتش‌ را در قلبش‌ جای‌ می‌دهد، تا این‌ که‌ او همواره‌ بی‌ نیاز باشد و چون‌ به‌ دنیا دل‌ بندد، خداوند متعال‌ دارایی‌ اش‌ را زیاد می‌کند و فقر را در پیش‌ چشم‌ اش‌ قرار می‌دهد و همواره‌ فقیر می‌ماند.»

رضا و خوشنودی‌ بر قضا و مقدرات

قال‌ رسول‌ الله صلی الله علیه و آله وسلم :

َ«ثَلاثٌ‌ مَن‌ کُنَ‌ فیهِ‌ فَهُوَ‌ مِنَ‌ الأَبد‌الِ؛ أَلرِضا بِالقَضأِ‌ وَ‌الصَبرُ‌ عَن‌ مَحارِمِ‌ الله‌ وَ‌الغَضَبِ‌ فی‌ ذ‌اتِ‌ اللهِ‌ عَزَوَجَلَ.»

«سه‌ چیز در هرکس‌ باشد، او از بندگان‌ خاص‌ خدا است؛ رضا به‌ قضای‌ الهی، صبر از حرام‌ و خشمگین‌ شدن‌ برای‌ خاطر خداوند بزرگ‌ و بلند مرتبه.» َ

«هرکس‌ از آنچه‌ از دست‌ رفته‌ است، چشم‌ اُمید ببندد، جانش‌ راحت‌ می‌شود و هرکس‌ راضی‌ شود به‌ آنچه‌ خدا قمست‌اش‌ کرده، چشم‌اش‌ روشن‌ می‌شود.»

َ«خوشنودی‌ هیچ‌ کس‌ را به‌ ناخوشنودی‌ خداوند متعال‌ مجو و کسی‌ را به‌ خاطر آنچه‌ خداوند به‌ او داده‌ است، ستایش‌ نکن‌ و کسی‌ را به‌ خاطر آنچه‌ خداوند به‌ تو نداده‌ نکوهش‌ نکن، هیچ‌ حریصی‌ نمی‌تواند روزی‌ ترا به‌ سوی‌ تو بیاورد و هیچ‌ بدخواهی‌ نمی‌تواند مانع‌ روزی‌ات‌ شود.»

کسب‌ رزق‌ حلال‌

قال‌ رسول‌ الله صلی الله علیه و آله وسلم :

َ«چهار چیز نشانة‌ خوشبختی‌ مرد است؛ زن‌ پارسا، فرزند صالح، همنشینان‌ صالح‌ و رزقی‌ که‌ در شهر خود به‌ دست‌ می‌آورد.»

َ«روح‌ القدس‌ در خاطرم‌ آورد که‌ کسی‌ نمیرد، مگر این‌ که‌ روزش‌ پایان‌ بیابد و همة‌ روزی‌ خودش‌ را بخورد. پس‌ از خدا بترسید و در پی‌ روزیِ‌ زیاده‌ نروید و اگر روزی‌ شما دیر رسید، با گناه‌ به‌ دنبالش‌ نروید، زیرا آنچه‌ نزد خداست، جز با طاعت‌ خدا به‌ چنگ‌ نیاید.»

َ«بهترین‌ رزق‌ آن‌ است‌ که‌ برای‌ هر روز، به‌ قدر نیاز همان‌ روز باشد.»

َ«هرکس‌ از خدا برای‌ روزی‌ اندکی‌ راضی‌ باشد، خداوند به‌ عمل‌ اندکش‌ راضی‌ می‌شود.»

َ«رزق‌ به‌ خانه‌ای‌ که‌ سخاوت‌ در آن‌ باشد، نزدیک‌تر است‌ از کارد به‌ کوهان‌ شتر.»

تشکر از نعمت‌های‌ الهی‌

قال‌ رسول‌ الله صلی الله علیه و آله وسلم :

«سه‌ چیز در هر که‌ باشد، خداوند نجاتش‌ می‌دهد و رحمت‌ خویش‌ را بر او می‌گستراند و به‌ بهشتش‌ می‌برد. اول‌ کسی‌ که‌ چون‌ چیزی‌ به‌ او می‌دهند، تشکر می‌کند، دوم‌ کسی‌ که‌ وقتی‌ توانمند است‌ عفو می‌کند و سوم‌ کسی‌ که‌ وقتی‌ به‌ خشم‌ می‌آید، عجله‌ نمی‌کند.»

َ«سخن‌ گفتن‌ از نعمت‌های‌ خداوند متعال‌ شکر است‌ و ترک‌ آن‌ کفر می‌باشد و هر که‌ به‌ نعمت‌ اندک‌ شکر نگزارد به‌ بسیارش‌ نیز شکر نمی‌گزارد و هر که‌ از مردم‌ قدردانی‌ نکند، از خدا نیز قدردانی‌ نمی‌کند. جماعت‌ مایة‌ خیر است‌ و تفرقه‌ مایة‌ عذاب‌ است.»

«چهار چیز است‌ که‌ هرکس‌ آن‌ها را داشته‌ باشد از خیر دنیا و آخرت‌ بهره‌مند است؛ زبانی‌ که‌ خداوند را یاد کند، قلبی‌ که‌ خدا را سپاس‌ گوید، بدنی‌ که‌ در بلا شکیبایی‌ ورزد و زنی‌ که‌ به‌ ناموس‌ و مالش‌ وفادار بماند.»

صلة‌ رحم‌

قال‌ رسول‌ الله صلی الله علیه و آله وسلم :

«نیکی‌ به‌ مردمان‌ و مهربانی‌ به‌ خویشاوندان، خوش‌ اخلاقی‌ و همسایه‌ داری، شهرها را آباد می‌کند، اموال‌ را زیاد و عمرها را طولانی‌ می‌کند.»

َ«با خویشاوندان‌ نیکی‌ کنید، ولی‌ همسایة‌ ایشان‌ نشوید، چرا که‌ همسایگی‌ میانتان‌ کینه‌ می‌اندازد.»

 َ«صِل‌ مَن‌ قَطَعَکَ‌ وَ‌ أَ‌عطِ‌ مَن‌ حَرَمَکَ‌ وَ‌اعفُ‌ عَمَن‌ ظَلَمَکَ.»

«با کسی‌ که‌ از تو بریده، بپیوند و به‌ کسی‌ که‌ چیزی‌ به‌ تو نمی‌دهد بخشش‌ داشته‌ باش‌ و کسی‌ را که‌ به‌ تو ستم‌ کرده، ببخش.»